Ni Miguel Paolo Celestial
Pumapatak ang ulan sa bato,
dumudulas sa budhi.
Bumabagsak ang ulan sa budhi,
nabibiyak ang bato.
Pumapatak ang ulan sa budhi,
dumudulas sa bato.
Bumabagsak ang ulan sa bato,
nabibiyak ang budhi.
Monday, December 26, 2011
Sunday, December 18, 2011
Pauwi
Ni Miguel Paolo Celestial
Bumaba ka sa gitna ng kalsada
dahil nagkamali ka ng sakay ng dyip.
Ikaw na lamang ang natira sa biyahe
nang napansin mong iba na ang ruta.
Nag-aalala kang baka may nakasunod
mula sa safehouse, kahit na makailang
beses mong pinagpag ang iyong daan:
tatlong ulit bumalik sa tindahan sa kanto,
dalawa sa may talyer, at isa sa sakayan.
Tatawid ka na sana kung di ka sinalubong
ng umuungol na trak. Wala kang kasama sa kalye,
pero nangangamba kang isuplong kahit ng dilim.
Di dapat umabot ng ilang oras ang miting
ngunit kailangan pag-usapan ang pagkakahuli ng kasama.
At habang nililinaw ang mga suspetsa, ang oras at lugar,
doon mo lang narinig ang tunay niyang pangalan,
lumusot sa bumibigat na lambat ng mga salita.
Namumutla na ang namumula't namumugtong mata.
Biglang lumitaw sa iyong isip ang eksena ng pagdakip:
sa palengke, sa dinadayong beerhouse,
sa eskinitang di inaasahang magbubulgar ng lihim.
Nilulon ng agam-agam ang iyong landas pauwi:
ang pasikot-sikot sa nakagawiang kalsada,
ang pag-iwas at pagtagos sa karaniwang daan.
Pagdating mo sa tarangkahan ng inuupahang
apartment, di na magkasya ang susi.
Tumalikod ka upang harapin ang umaga.
Di mo na makilala ang iyong sarili.
Bumaba ka sa gitna ng kalsada
dahil nagkamali ka ng sakay ng dyip.
Ikaw na lamang ang natira sa biyahe
nang napansin mong iba na ang ruta.
Nag-aalala kang baka may nakasunod
mula sa safehouse, kahit na makailang
beses mong pinagpag ang iyong daan:
tatlong ulit bumalik sa tindahan sa kanto,
dalawa sa may talyer, at isa sa sakayan.
Tatawid ka na sana kung di ka sinalubong
ng umuungol na trak. Wala kang kasama sa kalye,
pero nangangamba kang isuplong kahit ng dilim.
Di dapat umabot ng ilang oras ang miting
ngunit kailangan pag-usapan ang pagkakahuli ng kasama.
At habang nililinaw ang mga suspetsa, ang oras at lugar,
doon mo lang narinig ang tunay niyang pangalan,
lumusot sa bumibigat na lambat ng mga salita.
Namumutla na ang namumula't namumugtong mata.
Biglang lumitaw sa iyong isip ang eksena ng pagdakip:
sa palengke, sa dinadayong beerhouse,
sa eskinitang di inaasahang magbubulgar ng lihim.
Nilulon ng agam-agam ang iyong landas pauwi:
ang pasikot-sikot sa nakagawiang kalsada,
ang pag-iwas at pagtagos sa karaniwang daan.
Pagdating mo sa tarangkahan ng inuupahang
apartment, di na magkasya ang susi.
Tumalikod ka upang harapin ang umaga.
Di mo na makilala ang iyong sarili.
Sunday, December 11, 2011
The Blue Wind-Flowers
By Tomas Tranströmer
To be spell-bound – nothing's easier. It's one of the oldest tricks of the soil and springtime: the blue wind-flowers. They are in a way unexpected. They shoot up out of the brown rustle of last year in overlooked places where one's gaze never pauses. They glimmer and float, yes, float, and that comes from their colour. That sharp violet-blue now weighs nothing. Here is ecstasy, but low-voiced. "Career" – irrelevant! "Power" and "publicity" – ridiculous! They must have laid on a great reception up in Nineveh, with pompe and "Trompe up!". Raising the rafters. And above all those brows the crowning crystal chandeliers hung like glass vultures. Instead of such an over-decorated and strident cul-de-sac, the wind-flowers open a secret passage to the real celebration, which is quiet as death.
Translated by Robin Fulton
To be spell-bound – nothing's easier. It's one of the oldest tricks of the soil and springtime: the blue wind-flowers. They are in a way unexpected. They shoot up out of the brown rustle of last year in overlooked places where one's gaze never pauses. They glimmer and float, yes, float, and that comes from their colour. That sharp violet-blue now weighs nothing. Here is ecstasy, but low-voiced. "Career" – irrelevant! "Power" and "publicity" – ridiculous! They must have laid on a great reception up in Nineveh, with pompe and "Trompe up!". Raising the rafters. And above all those brows the crowning crystal chandeliers hung like glass vultures. Instead of such an over-decorated and strident cul-de-sac, the wind-flowers open a secret passage to the real celebration, which is quiet as death.
Translated by Robin Fulton
Thursday, November 24, 2011
Slow Music
By Tomas Tranströmer
The building is closed. The sun crowds in through the windows
and warms up the surface of desks
that are strong enough to take the load of human fate.
We are outside, today, on the long wide slope.
Many wear dark clothes. You can stand in the sun with your eyes shut
and feel yourself being slowly blown forward.
I come down to the water too seldom. But here I am now,
among large stones with peaceful backs.
Stones that slowly migrated backward up out of the waves.
Translated by Robin Fulton
The building is closed. The sun crowds in through the windows
and warms up the surface of desks
that are strong enough to take the load of human fate.
We are outside, today, on the long wide slope.
Many wear dark clothes. You can stand in the sun with your eyes shut
and feel yourself being slowly blown forward.
I come down to the water too seldom. But here I am now,
among large stones with peaceful backs.
Stones that slowly migrated backward up out of the waves.
Translated by Robin Fulton
Monday, September 19, 2011
Scheherazade
By Richard Siken
Tell me about the dream where we pull the bodies out of the lake
and dress them in warm clothes again.
How it was late, and no one could sleep, the horses running
until they forget that they are horses.
It's not like a tree where the roots have to end somewhere,
it's more like a song on a policeman's radio,
how we rolled up the carpet so we could dance, and the days
were bright red, and every time we kissed there was another apple
to slice into pieces.
Look at the light through the windowpane. That means it's noon, that means
we're inconsolable.
Tell me how all this, and love too, will ruin us.
These, our bodies, possessed by light.
Tell me we'll never get used to it.
From 'Crush'
Tell me about the dream where we pull the bodies out of the lake
and dress them in warm clothes again.
How it was late, and no one could sleep, the horses running
until they forget that they are horses.
It's not like a tree where the roots have to end somewhere,
it's more like a song on a policeman's radio,
how we rolled up the carpet so we could dance, and the days
were bright red, and every time we kissed there was another apple
to slice into pieces.
Look at the light through the windowpane. That means it's noon, that means
we're inconsolable.
Tell me how all this, and love too, will ruin us.
These, our bodies, possessed by light.
Tell me we'll never get used to it.
From 'Crush'
Tuesday, September 6, 2011
De Lata
Ni Enrique S. Villasis
1.
10 AM
I hate this gene.
May sakit ako sa puso na minana pa sa aking nuno na nasa buwan na ngayon. Hindi sa takot akong mamatay, nakakaburat lang ‘tong komplikasyon. Bawal ang orgasm kaya bawal ang sex. Bawal din ang magtikol.
Kagabi palabas sa Channel 3 ang firs bold movie ni Tweety Cervantes. Nagawa niyang maghubad dahil hindi nagningning sa pagpapatwetums. Unang labas pa lang niya sa komeding “Togatoktoktoktoks” alam ko na wala na siyang ibang paglalagyan kundi ang paglalantad ng katawan. Sinundan pa ng teenage suspense-thriller flick na “Summer sa Bahay na Pula”, ganundin ang nangyari sa kanya – nagmukhang ekstra lang sa pelikula na ang tanging alam gawin ay magpakyut habang tinatadtad ng pino. Nakatlo na rin siya ng love team pero lagapak naman. Ang mga nakapareha niya sumikat nang iwan ang tambalan nila. Mahal lang talaga siya ng TV network na nagpasikat sa kanya kaya hindi nawawalan ng project. Produkto kasi ng “Artista Quest sa TV”. “Super Female Idol” pa nga ang binansag sa kanya, pero hindi kinagat ng masa. Kung tutuusin wala siyang star appeal para maging isang ganap na artista. Kahit pagkanta nasisintunado pa siya. Kahit pagsayaw nagkakamali ang kanya mga paa. Ang tanging ipagmamayabang niya ay ang kanyang kagandahan. Klasikal na Pilipina ang kanyang kagandahan. Tamang timpla ng kulay ng balat -hindi maputi gaya ng labanos, hindi ganun ka-tan gaya ng tanso. Tamang tama lang. Mga kakalibre ni Tweety ay sila Gloria Diaz, Melanie Marquez, Jacklyn Jose, Rio Diaz, Miriam Quiambao, Precious Quigaman, Delilah Santos, Stephanie Araneta, at Isabel Alvarez. Isa pang puwedeng ipagmalaki niya’y ang katawang ipinaglihi sa diyosa ng kagandahan. Sinong hindi maakit sa 37-24-36 na vital statistic? Tuod marahil. Kaya nang lumabas siya sa first issue ng “Basement”, na isang men’s magazine, nagkagulo ang lahat. Ito ang unang paglabas ni Tweety na naka-topless. Daring ko sa daring. Nagpaalam na siya sa pagiging wholesome. Pinasok na niya ang de-latang mundo ng show business.
To dream. To believe. To survive. Kailangang maghubad.
Dalawang oras kong pinagpantasyahan ang kadiyosahan ni Tweety. Dalawang oras na iniisip na ako ang kanyang karomansa. Ang mga labi niya sa labi ko, gumagawa ng ritmo ng pagnanasa. Dila sa dila. Hinahawakan ko ang kanyang kamay, at hindi ko pinakakawalaan. Tuloy sa pag-indayog. Tuloy sa mainit na pagtatalik.
Bad trip nga lang, bawal ang orgasm.
1.
10 AM
I hate this gene.
May sakit ako sa puso na minana pa sa aking nuno na nasa buwan na ngayon. Hindi sa takot akong mamatay, nakakaburat lang ‘tong komplikasyon. Bawal ang orgasm kaya bawal ang sex. Bawal din ang magtikol.
Kagabi palabas sa Channel 3 ang firs bold movie ni Tweety Cervantes. Nagawa niyang maghubad dahil hindi nagningning sa pagpapatwetums. Unang labas pa lang niya sa komeding “Togatoktoktoktoks” alam ko na wala na siyang ibang paglalagyan kundi ang paglalantad ng katawan. Sinundan pa ng teenage suspense-thriller flick na “Summer sa Bahay na Pula”, ganundin ang nangyari sa kanya – nagmukhang ekstra lang sa pelikula na ang tanging alam gawin ay magpakyut habang tinatadtad ng pino. Nakatlo na rin siya ng love team pero lagapak naman. Ang mga nakapareha niya sumikat nang iwan ang tambalan nila. Mahal lang talaga siya ng TV network na nagpasikat sa kanya kaya hindi nawawalan ng project. Produkto kasi ng “Artista Quest sa TV”. “Super Female Idol” pa nga ang binansag sa kanya, pero hindi kinagat ng masa. Kung tutuusin wala siyang star appeal para maging isang ganap na artista. Kahit pagkanta nasisintunado pa siya. Kahit pagsayaw nagkakamali ang kanya mga paa. Ang tanging ipagmamayabang niya ay ang kanyang kagandahan. Klasikal na Pilipina ang kanyang kagandahan. Tamang timpla ng kulay ng balat -hindi maputi gaya ng labanos, hindi ganun ka-tan gaya ng tanso. Tamang tama lang. Mga kakalibre ni Tweety ay sila Gloria Diaz, Melanie Marquez, Jacklyn Jose, Rio Diaz, Miriam Quiambao, Precious Quigaman, Delilah Santos, Stephanie Araneta, at Isabel Alvarez. Isa pang puwedeng ipagmalaki niya’y ang katawang ipinaglihi sa diyosa ng kagandahan. Sinong hindi maakit sa 37-24-36 na vital statistic? Tuod marahil. Kaya nang lumabas siya sa first issue ng “Basement”, na isang men’s magazine, nagkagulo ang lahat. Ito ang unang paglabas ni Tweety na naka-topless. Daring ko sa daring. Nagpaalam na siya sa pagiging wholesome. Pinasok na niya ang de-latang mundo ng show business.
To dream. To believe. To survive. Kailangang maghubad.
Dalawang oras kong pinagpantasyahan ang kadiyosahan ni Tweety. Dalawang oras na iniisip na ako ang kanyang karomansa. Ang mga labi niya sa labi ko, gumagawa ng ritmo ng pagnanasa. Dila sa dila. Hinahawakan ko ang kanyang kamay, at hindi ko pinakakawalaan. Tuloy sa pag-indayog. Tuloy sa mainit na pagtatalik.
Bad trip nga lang, bawal ang orgasm.
Sunday, August 28, 2011
Boot Theory
By Richard Siken
A man walks into a bar and says:
Take my wife—please.
So you do.
You take her out into the rain and you fall in love with her
and she leaves you and you're desolate.
You're on your back in your undershirt, a broken man
on an ugly bedspread, staring at the water stains
on the ceiling
And you can hear the man in the apartment above you
taking off his shoes.
You hear the first boot hit the floor and you're looking up,
you're waiting
because you thought it would follow you, you thought there would be
some logic, perhaps, something to pull it all together
but here we are in the weeds again,
here we are
in the bowels of the thing: your world doesn't make sense.
And then the second boot falls.
And then a third, a fourth, a fifth.
A man walks into a bar and says:
Take my wife—please.
But you take him instead.
You take him home, and you make him a cheese sandwich,
and you try to get his shoes off, but he kicks you
and he keeps on kicking you.
You swallow a bottle of sleeping pills but they don't work.
Boots continue to fall to the floor
in the apartment above you.
You go to work the next day pretending nothing happened.
Your co-workers ask
if everything's okay and you tell them
you're just tired.
And you're trying to smile. And they're trying to smile.
A man walks into a bar, you this time, and says:
Make it a double.
A man walks into a bar, you this time, and says:
Walk a mile in my shoes.
A man walks into a convenience store, still you, saying:
I only wanted something simple, something generic...
But the clerk tells you to buy something or get out.
A man takes his sadness down the river and throws it in the river
but then he's still left
with the river. A man takes his sadness and throws it away
but then he's still left with his hands.
From 'Crush'
A man walks into a bar and says:
Take my wife—please.
So you do.
You take her out into the rain and you fall in love with her
and she leaves you and you're desolate.
You're on your back in your undershirt, a broken man
on an ugly bedspread, staring at the water stains
on the ceiling
And you can hear the man in the apartment above you
taking off his shoes.
You hear the first boot hit the floor and you're looking up,
you're waiting
because you thought it would follow you, you thought there would be
some logic, perhaps, something to pull it all together
but here we are in the weeds again,
here we are
in the bowels of the thing: your world doesn't make sense.
And then the second boot falls.
And then a third, a fourth, a fifth.
A man walks into a bar and says:
Take my wife—please.
But you take him instead.
You take him home, and you make him a cheese sandwich,
and you try to get his shoes off, but he kicks you
and he keeps on kicking you.
You swallow a bottle of sleeping pills but they don't work.
Boots continue to fall to the floor
in the apartment above you.
You go to work the next day pretending nothing happened.
Your co-workers ask
if everything's okay and you tell them
you're just tired.
And you're trying to smile. And they're trying to smile.
A man walks into a bar, you this time, and says:
Make it a double.
A man walks into a bar, you this time, and says:
Walk a mile in my shoes.
A man walks into a convenience store, still you, saying:
I only wanted something simple, something generic...
But the clerk tells you to buy something or get out.
A man takes his sadness down the river and throws it in the river
but then he's still left
with the river. A man takes his sadness and throws it away
but then he's still left with his hands.
From 'Crush'
Saturday, June 25, 2011
Mula sa "Agaw-dilim, Agaw-liwanag" ni Lualhati Milan Abreu
Pabalik na ako sa aking kubo. Wala na akong kadena sa paa. Nanibago ako sa paglalakad. Bawat hakbang ay pinapakiramdaman ko, kinakatuwaan ko. Papalapit na ako sa mga kapwa ko bihag. Silang lahat ay nakamasid sa akin. Ako naman ay nakamasid rin sa kanila. Sa isang iglap, nagpalakpakan sila. Bigla kong naalala, dapat pala ay nakakadena pa ako, ayon sa usapan namin ng mga miyembro ng KT-KS. Nakalimutan naming lahat na ibalik ang aking kadena. Pero ngayon, napakatamis na awit ang dinig ko sa palakpak ng mga kasamang bihag at pinagdusa ng bangungot ng rebolusyon. At ngayon, sila ay sumisigaw:
"MABUHAY ANG PARTIDO KOMUNISTA NG PILIPINAS! MABUHAY ANG PARTIDO KOMUNISTA NG PILIPINAS!"
Kasunod ng mataginting na pagbubunyi sa talibang organisasyon ng rebolusyong pinag-alayan naming lahat ng lahat-lahat, nagtayuan sila sa kanilang mga tarima, sa bato, sa lupa. Pumailanlang ang "Internasyonal". Nakiawit ako habang minamasid ang mga kamaong nakasuntok sa langit.
Kararating ko lang sa kubo nang may kasunod na akong guwardiya. May ibinulong sa espesyal na guwardiya namin. "Ikakadena ka muna uli. Alam mo naman daw ang rason. Luluwagan ko lang."
Masunurin naman akong sundalo lagi...
"MABUHAY ANG PARTIDO KOMUNISTA NG PILIPINAS! MABUHAY ANG PARTIDO KOMUNISTA NG PILIPINAS!"
Kasunod ng mataginting na pagbubunyi sa talibang organisasyon ng rebolusyong pinag-alayan naming lahat ng lahat-lahat, nagtayuan sila sa kanilang mga tarima, sa bato, sa lupa. Pumailanlang ang "Internasyonal". Nakiawit ako habang minamasid ang mga kamaong nakasuntok sa langit.
Kararating ko lang sa kubo nang may kasunod na akong guwardiya. May ibinulong sa espesyal na guwardiya namin. "Ikakadena ka muna uli. Alam mo naman daw ang rason. Luluwagan ko lang."
Masunurin naman akong sundalo lagi...
Thursday, May 5, 2011
Sa Powerbooks, Megamall
Ni Miguel Paolo Celestial
Pagbaba mula sa MRT,
tinawid ko ang tanghali
papunta sa mall,
para magpalipas-oras
sa tambayang bookstore.
Nagpapatugtog ang katabing record bar
ng mga bagong rock at pop single.
Bunton-buntong libro ni Paulo Coelho
ang sumalubong sa pinto.
Sa likod nito, isang buong lamesa
ng The Da Vinci Code
na kalalabas lamang sa pelikula.
Isa-isa kong sinuyod ang mga estante,
wala sa isip kung si Martin Amis
ang hinahanap o si Brett Easton Ellis,
di halos masundan ang lyrics
nina John Mayer at Tori Amos.
Bago makarating kay Marquez,
dumaan muna kay Mailer
balita bago ang mahikang pang-araw-araw,
si Calvino sa kaliwa ni Coupland
depende sa iyong pangarap o ilusyon ng siyudad.
Sa di kalayuan natisod
sina Ishiguro at Hornby
na kapuwa nagsasabing
madaling maligaw ang sarili.
Sa wakas, kipkip ang mga napili,
nakahanap ako ng puwesto sa sofa.
Kasintingkad ng mga magazine
ang mga bestseller sa aking harapan,
kumikinang sa ilalim ng fluorescent lamp.
Gravity, biglang singit ni Mayer,
is working against me. Akala mo’y
may kayakap sa malungkot na sayaw:
and gravity, wants to bring me down.
Pagbukas ko ng aklat, naamoy agad
ang bango ng bagong imprentang papel
na parang higop ng kape, hithit ng yosi.
Ilang minuto na ang nakalipas
at di pa rin ako makausad
sa ika-limang saknong ng tula ni Neruda.
Kandong ang anim na libro,
nakaipit ang daliri sa yugtong
Kung Saan Isinisilang ang Ulan
mula sa Isla Negra, nanikip ang aking dibdib.
Wala pa ring imik ang mga katabi:
Wala akong gunita
ng lupain o panahon,
ng bilang o mukha—
Patuloy ang paglabas-pasok
ng mga tao. Naghahalinhinan ang ugong
ng sasakyan at higing ng erkon,
nasasapawan ng stereo.
ang naiwan lamang
ay ang mailap na alikabok,
ang pagtatapos ng tag-araw,
at ang libingan kung saan
Magkakasunod-sunod
ang malalambing at mapupusok
na tugtog nina Eminem at 50 Cent,
ngunit walang nakakarinig
sa abalang mga mamimili
at papauwing pasahero.
dinala nila ako upang makita
kasama ng ibang puntod
ang himlayan ng aking ina.
Binati ang aking tingin
ng nakangiting tindera.
At dahil di ko pa nakikita
ang kanyang mukha,
tinawag ko ang kanyang pangalan
nang siya’y masilayan.
Nakatitig ang kaha rehistro.
Doon ko lang napansin ang lamig,
ang bigat ng mga aklat
at nangangawit na binti.
Di ko na masundan ang nakasulat sa pahina.
Nag-amoy abo at amag ang de-erkong hangin,
nalusaw ang mga kulay,
nawala sa pagkakatirik ang mga titik:
nagsanib ang lahat sa isang bola
ng tunaw na kandila.
At iyon, iyon ang sinuksukan ng mitsa—
ang kawalan ng pakiramdam, ang kawalang
saysay ng salita—
ng di-inaasahang simponiya
ni Johann Sebastian Bach:
nagliwanag ang tindahan ng aklat
na sinindihan ng biyulin, piyano, at plawta.
Tumigil sa pamamasada ang tren,
tumilapon ang garapon ng sinag
sa lamesa ng tanghaling-tapat.
Nagliparan ang mga dyaryo
sa sigabo ng pahina at resibong
isa-isang sinilaban,
naging dila ng apoy.
Biglang nagtalumpati ang mga bayani
sa papel na salaping nagsiliyab
bago nasawi at naging hangin.
Giniba ang mala-gusaling mga estante
ng isang dilubyo ng tag-init at ang naiwan
lamang ay ang mga kasama ko sa sofa,
ang tindera, ang labas-pasok
na namamasahe at nagpapalamig:
walang pangalan ang puntod
ng kanilang mga mukha.
Sa isang iglap,
nagsanib ang lahat ng aking gunita,
at sa alikabok na humihimlay
sa huling hapon ng tag-araw,
nasilayan ko ang sarili kong mukha:
isang mapa ng abuhing siyudad
na nilalandas
ng bumabahang liwanag.
Nang tumilà ang simponiya,
nanumbalik ang grabedad.
Ilang sandali ang lumipas bago ako nahimasmasan,
bago ako muling nakatayo
upang harapin ang nakasisilaw na pinto.
Pagbaba mula sa MRT,
tinawid ko ang tanghali
papunta sa mall,
para magpalipas-oras
sa tambayang bookstore.
Nagpapatugtog ang katabing record bar
ng mga bagong rock at pop single.
Bunton-buntong libro ni Paulo Coelho
ang sumalubong sa pinto.
Sa likod nito, isang buong lamesa
ng The Da Vinci Code
na kalalabas lamang sa pelikula.
Isa-isa kong sinuyod ang mga estante,
wala sa isip kung si Martin Amis
ang hinahanap o si Brett Easton Ellis,
di halos masundan ang lyrics
nina John Mayer at Tori Amos.
Bago makarating kay Marquez,
dumaan muna kay Mailer
balita bago ang mahikang pang-araw-araw,
si Calvino sa kaliwa ni Coupland
depende sa iyong pangarap o ilusyon ng siyudad.
Sa di kalayuan natisod
sina Ishiguro at Hornby
na kapuwa nagsasabing
madaling maligaw ang sarili.
Sa wakas, kipkip ang mga napili,
nakahanap ako ng puwesto sa sofa.
Kasintingkad ng mga magazine
ang mga bestseller sa aking harapan,
kumikinang sa ilalim ng fluorescent lamp.
Gravity, biglang singit ni Mayer,
is working against me. Akala mo’y
may kayakap sa malungkot na sayaw:
and gravity, wants to bring me down.
Pagbukas ko ng aklat, naamoy agad
ang bango ng bagong imprentang papel
na parang higop ng kape, hithit ng yosi.
Ilang minuto na ang nakalipas
at di pa rin ako makausad
sa ika-limang saknong ng tula ni Neruda.
Kandong ang anim na libro,
nakaipit ang daliri sa yugtong
Kung Saan Isinisilang ang Ulan
mula sa Isla Negra, nanikip ang aking dibdib.
Wala pa ring imik ang mga katabi:
Wala akong gunita
ng lupain o panahon,
ng bilang o mukha—
Patuloy ang paglabas-pasok
ng mga tao. Naghahalinhinan ang ugong
ng sasakyan at higing ng erkon,
nasasapawan ng stereo.
ang naiwan lamang
ay ang mailap na alikabok,
ang pagtatapos ng tag-araw,
at ang libingan kung saan
Magkakasunod-sunod
ang malalambing at mapupusok
na tugtog nina Eminem at 50 Cent,
ngunit walang nakakarinig
sa abalang mga mamimili
at papauwing pasahero.
dinala nila ako upang makita
kasama ng ibang puntod
ang himlayan ng aking ina.
Binati ang aking tingin
ng nakangiting tindera.
At dahil di ko pa nakikita
ang kanyang mukha,
tinawag ko ang kanyang pangalan
nang siya’y masilayan.
Nakatitig ang kaha rehistro.
Doon ko lang napansin ang lamig,
ang bigat ng mga aklat
at nangangawit na binti.
Di ko na masundan ang nakasulat sa pahina.
Nag-amoy abo at amag ang de-erkong hangin,
nalusaw ang mga kulay,
nawala sa pagkakatirik ang mga titik:
nagsanib ang lahat sa isang bola
ng tunaw na kandila.
At iyon, iyon ang sinuksukan ng mitsa—
ang kawalan ng pakiramdam, ang kawalang
saysay ng salita—
ng di-inaasahang simponiya
ni Johann Sebastian Bach:
nagliwanag ang tindahan ng aklat
na sinindihan ng biyulin, piyano, at plawta.
Tumigil sa pamamasada ang tren,
tumilapon ang garapon ng sinag
sa lamesa ng tanghaling-tapat.
Nagliparan ang mga dyaryo
sa sigabo ng pahina at resibong
isa-isang sinilaban,
naging dila ng apoy.
Biglang nagtalumpati ang mga bayani
sa papel na salaping nagsiliyab
bago nasawi at naging hangin.
Giniba ang mala-gusaling mga estante
ng isang dilubyo ng tag-init at ang naiwan
lamang ay ang mga kasama ko sa sofa,
ang tindera, ang labas-pasok
na namamasahe at nagpapalamig:
walang pangalan ang puntod
ng kanilang mga mukha.
Sa isang iglap,
nagsanib ang lahat ng aking gunita,
at sa alikabok na humihimlay
sa huling hapon ng tag-araw,
nasilayan ko ang sarili kong mukha:
isang mapa ng abuhing siyudad
na nilalandas
ng bumabahang liwanag.
Nang tumilà ang simponiya,
nanumbalik ang grabedad.
Ilang sandali ang lumipas bago ako nahimasmasan,
bago ako muling nakatayo
upang harapin ang nakasisilaw na pinto.
Monday, May 2, 2011
Báka
Ni Romulo P. Baquiran, Jr.
Masuwerte kami:
kapiling ang parang
na binubugahan ng langit
ang mga langgam, at tipaklong.
Walang aalalahaning buwis
na kinokolekta ng gobyerno.
Walang tsismis o intriga
kapag bagot at walang magawa.
Hindi kailangang magalit
pag inungaan ng kapwa baka
sa mismong butas ng tenga.
Hindi dumadanak ang dugo
kapag may pangahas na baka
na pumatong sa asawa ng iba.
Hindi rin kailangang makibaka
kapag naiba ang paniniwala
ng kinabibilangang kawan.
At kapag kami'y naiihi,
hindi na kailangang ilabas ang ari
o tumakbo sa kubeta.
At sakaling kumulo ang tiyan,
hindi na kailangang magpawis,
puwede nang manginain
sa mismong kinahihigaang damuhan.
Mula sa 'Onyx'
May ibang bersiyon sa 'Sansiglong Mahigit ng Makabagong Tula sa Filipinas'
Masuwerte kami:
kapiling ang parang
na binubugahan ng langit
ang mga langgam, at tipaklong.
Walang aalalahaning buwis
na kinokolekta ng gobyerno.
Walang tsismis o intriga
kapag bagot at walang magawa.
Hindi kailangang magalit
pag inungaan ng kapwa baka
sa mismong butas ng tenga.
Hindi dumadanak ang dugo
kapag may pangahas na baka
na pumatong sa asawa ng iba.
Hindi rin kailangang makibaka
kapag naiba ang paniniwala
ng kinabibilangang kawan.
At kapag kami'y naiihi,
hindi na kailangang ilabas ang ari
o tumakbo sa kubeta.
At sakaling kumulo ang tiyan,
hindi na kailangang magpawis,
puwede nang manginain
sa mismong kinahihigaang damuhan.
Mula sa 'Onyx'
May ibang bersiyon sa 'Sansiglong Mahigit ng Makabagong Tula sa Filipinas'
Saturday, April 30, 2011
Careful with the table
By Zbigniew Herbert
At the table you should sit calmly and not daydream. Let us recall what an effort it took for the stormy ocean tides to arrange themselves in quiet rings. A moment of inattention and everything might wash away. It is also forbidden to rub the table legs, as they are very sensitive. Everything at the table must be done coolly and matter-of-factly. You can't sit down here with things not completely thought through. For daydreaming we have been given other objects made of wood: the forest, the bed.
Translated and edited by Alissa Valles, with additional translations by Czeslaw Milosz and Peter Dale Scott
From 'The Collected Poems: 1956-1998'
At the table you should sit calmly and not daydream. Let us recall what an effort it took for the stormy ocean tides to arrange themselves in quiet rings. A moment of inattention and everything might wash away. It is also forbidden to rub the table legs, as they are very sensitive. Everything at the table must be done coolly and matter-of-factly. You can't sit down here with things not completely thought through. For daydreaming we have been given other objects made of wood: the forest, the bed.
Translated and edited by Alissa Valles, with additional translations by Czeslaw Milosz and Peter Dale Scott
From 'The Collected Poems: 1956-1998'
Wednesday, April 27, 2011
Anibersaryo
Ni Miguel Paolo Celestial
Lumubog ang aking tsinelas sa putik at doon ko lamang napansin
ang hanging may dalang ambon. Naglalakad papunta
sa istasyon ng traysikel, sinalubong ako ng lamig ng paparating na bagyo.
Kanina, mula sa aking upuan sa bus, sunod-sunod na natatabig
ng siko, bag, braso. Ngayo’y lumulusot lamang ang biglang sumalakay
na lamig. Bumalik ang lungkot na inuwi ilang buwan nang nakaraan,
tinatahak ang malapad na kalsadang singdilim. Lumalim dahil humiling
ka ng puwang. Sinulsulan ng simoy ang lagas na dahon ng akasya
at naalala ko noong tinalikuran mo ako dahil di ka makatulog,
dahil nasanay ka nang mag-isa sa iyong kama kasama ang librong
isinasara bago patayin ang ilaw, bago itabi ang antipara sa lamesita.
Pagsilong ko sa anino ng punò, iniwan ako ng aking mga bakas,
tulad ng mga sandaling patuloy na lumipas noong gabing una kitang
nakatabi magdamag. Kumaripas ng takbo ang mga sasakyan,
papalayo nang papalayo hanggang makarating sa aking kasalukuyang
kinatatayuan. Di ka pa rin natatagpuan. Di ko pa rin nahahanap
ang iyong palad mula noong huling gabi sa sinehan
nang hinimas mo lamang ang aking tuhod bilang tugon
sa dilim na naiwan sa aking upuan.
Lumubog ang aking tsinelas sa putik at doon ko lamang napansin
ang hanging may dalang ambon. Naglalakad papunta
sa istasyon ng traysikel, sinalubong ako ng lamig ng paparating na bagyo.
Kanina, mula sa aking upuan sa bus, sunod-sunod na natatabig
ng siko, bag, braso. Ngayo’y lumulusot lamang ang biglang sumalakay
na lamig. Bumalik ang lungkot na inuwi ilang buwan nang nakaraan,
tinatahak ang malapad na kalsadang singdilim. Lumalim dahil humiling
ka ng puwang. Sinulsulan ng simoy ang lagas na dahon ng akasya
at naalala ko noong tinalikuran mo ako dahil di ka makatulog,
dahil nasanay ka nang mag-isa sa iyong kama kasama ang librong
isinasara bago patayin ang ilaw, bago itabi ang antipara sa lamesita.
Pagsilong ko sa anino ng punò, iniwan ako ng aking mga bakas,
tulad ng mga sandaling patuloy na lumipas noong gabing una kitang
nakatabi magdamag. Kumaripas ng takbo ang mga sasakyan,
papalayo nang papalayo hanggang makarating sa aking kasalukuyang
kinatatayuan. Di ka pa rin natatagpuan. Di ko pa rin nahahanap
ang iyong palad mula noong huling gabi sa sinehan
nang hinimas mo lamang ang aking tuhod bilang tugon
sa dilim na naiwan sa aking upuan.
Tuesday, April 26, 2011
From "On Writing: a Memoir of the Craft"
By Stephen King
Do all opinions weigh the same? Not for me. In the end I listen most closely to Tabby [1], because she's the one I write for, the one I want to wow. If you're writing primarily for one person besides yourself, I'd advise you to pay very close attention to that person's opinion (I know one fellow who says he writes mostly for someone who's been dead fifteen years, but the majority of us aren't in that position). And if what you hear makes sense, then make the changes. You can't let the whole world into your story, but you can let in the ones that matter the most. And you should.
Call that one person you write for Ideal Reader. He or she is going to be in your writing room all the time: in the flesh once you open the door and let the world back in to shine on the bubble of your dream, in spirit during the sometimes troubling and often exhilarating days of your first draft, when the door is closed. And you know what? You'll find yourself bending the story even before Ideal Reader glimpses so much as the first sentence. I.R. will help you get outside yourself a little, to actually read your work in progress as an audience would while you're still working. This is perhaps the best way of all to make sure you stick to story, a way of playing to the audience even while there's no audience there and you're totally in charge.
When I write a scene that strikes me as funny (like the pie-eating contest in "The Body" or the execution rehearsal in The Green Mile), I am also imagining my I.R. finding it funny. I love it when Tabby laughs out of control —she puts her hand up as if to say I surrender and these big tears go rolling down her cheeks. I love it, that's all, fucking adore it, and when I get hold of something with that potential, I twist it as hard as I can. During the actual writing of such a scene (door close), the thought of making her laugh—or cry—is in the back of my mind. During the rewrite (door open), the question—is it funny enough yet? scary enough?—is right up front. I try to watch her when she gets to a particular scene, hoping for at least a smile or—jackpot, baby!—that big belly-laugh with the hands up, waving in the air.
This isn't always easy on her. I gave her the manuscript of my novella Hearts in Atlantis while we were in North Carolina, where we'd gone to see a Cleveland Rockers-Charlotte Sting WNBA game. We drove north to Virginia the folowing day, and it was during this drive that Tabby read my story. There are some funny parts in it—at least I thought so—and I kept peeking over at her to see if she was chuckling (or at least smiling). I didn't think she'd notice, but of course she did. On my eight or ninth peek (I guess it could have been my fifteenth), she looked up and snapped: "Pay attention to your driving before you crack us up, will you? Stop being so goddam needy!"
I paid attention to my driving and stopped sneaking peeks (well ... almost). About five minutes later, I heard a snort of laughter from my right. Just a little one, but it was enough for me. The truth is that most writers are needy. Especially between the first draft and the second, when the study door swings open and the light of the world shines in...
1: Tabitha King, Stephen King's wife, also a novelist
Do all opinions weigh the same? Not for me. In the end I listen most closely to Tabby [1], because she's the one I write for, the one I want to wow. If you're writing primarily for one person besides yourself, I'd advise you to pay very close attention to that person's opinion (I know one fellow who says he writes mostly for someone who's been dead fifteen years, but the majority of us aren't in that position). And if what you hear makes sense, then make the changes. You can't let the whole world into your story, but you can let in the ones that matter the most. And you should.
Call that one person you write for Ideal Reader. He or she is going to be in your writing room all the time: in the flesh once you open the door and let the world back in to shine on the bubble of your dream, in spirit during the sometimes troubling and often exhilarating days of your first draft, when the door is closed. And you know what? You'll find yourself bending the story even before Ideal Reader glimpses so much as the first sentence. I.R. will help you get outside yourself a little, to actually read your work in progress as an audience would while you're still working. This is perhaps the best way of all to make sure you stick to story, a way of playing to the audience even while there's no audience there and you're totally in charge.
When I write a scene that strikes me as funny (like the pie-eating contest in "The Body" or the execution rehearsal in The Green Mile), I am also imagining my I.R. finding it funny. I love it when Tabby laughs out of control —she puts her hand up as if to say I surrender and these big tears go rolling down her cheeks. I love it, that's all, fucking adore it, and when I get hold of something with that potential, I twist it as hard as I can. During the actual writing of such a scene (door close), the thought of making her laugh—or cry—is in the back of my mind. During the rewrite (door open), the question—is it funny enough yet? scary enough?—is right up front. I try to watch her when she gets to a particular scene, hoping for at least a smile or—jackpot, baby!—that big belly-laugh with the hands up, waving in the air.
This isn't always easy on her. I gave her the manuscript of my novella Hearts in Atlantis while we were in North Carolina, where we'd gone to see a Cleveland Rockers-Charlotte Sting WNBA game. We drove north to Virginia the folowing day, and it was during this drive that Tabby read my story. There are some funny parts in it—at least I thought so—and I kept peeking over at her to see if she was chuckling (or at least smiling). I didn't think she'd notice, but of course she did. On my eight or ninth peek (I guess it could have been my fifteenth), she looked up and snapped: "Pay attention to your driving before you crack us up, will you? Stop being so goddam needy!"
I paid attention to my driving and stopped sneaking peeks (well ... almost). About five minutes later, I heard a snort of laughter from my right. Just a little one, but it was enough for me. The truth is that most writers are needy. Especially between the first draft and the second, when the study door swings open and the light of the world shines in...
1: Tabitha King, Stephen King's wife, also a novelist
Monday, April 25, 2011
Mirindal
Ni Rolando S. Tinio
'Ika nga'y tumaba sa lamig at hirap,
Nakaluklok sa ilalim ng pergolang karton at yerong bulok,
Pinahinog ng mga tanghaling tapat,
Pinag-uban ng walang patawad na alikabok,
Ilang taon ko na siyang dinudungaw:
Kapiling ang nilagang mani, papaya't lakatang
Di man makaakit sa maselang bangaw,
Gaya niyang laging nása kapanahunan.
Iisang kimona ang bestido seremonyal,
Parang sultanang buong tikas na pinamamayanihan
Ang lumalatag niyang katabaan.
Paminsan-minsa'y may alok siyang ginatan,
Halo-halo, o munggo, hindi mo mahuhulaan.
Hindi ka titiyakin kung alin ang itatanghal
Sa palayok na pinangangalirang
Ng nakapulupot na basahan.
Paminsan-minsan.
Di sa iyo matitiyak
Kung kailan papatak ang Araw ng Ginatan.
Usugin mo ma'y hindi káyang mangako.
Akala mo'y kautusang banal
Ang nag-udyok magluto.
Paano niya mapangangahasan?
Wala na riyan si Aling Pilang.
Nabundol raw ng Kano, tila naospital.
Sabi ng iba'y sinaksak ang asawa, tiyak nabilanggo.
May tukso namang sigurado raw nagtanan.
Gayunpaman, nakatayô pa rin ang pergolang kawayan,
Naghihintay yata sa bagyong maghahapay.
Makapagtatanim ka ng gabe sa banil
Na kumakapal sa plastik na dúlang.
Naghihintay ang bangkong may tapis pang nakayangyang,
Isang tiklis, bilaong may busal, garapong pingaw
Na pinamamahayan ng ipis at langgam.
Sabi nila: hindi magluluwat
Magbabangon sa libingan ang Aming Maggiginatan.
Sumasampalataya ako.
Tuwing mag-aalas tres,
Hindi ko nakakaligtaan
Ang parang panata nang panunungaw,
Kaprasito ng puso'y sumisiklot,
Medyo nangangamba't natatakam,
Bago harapin ang tason ng kape't
Maruya, puto-sulot o, kung minsan, palitaw.
'Ika nga'y tumaba sa lamig at hirap,
Nakaluklok sa ilalim ng pergolang karton at yerong bulok,
Pinahinog ng mga tanghaling tapat,
Pinag-uban ng walang patawad na alikabok,
Ilang taon ko na siyang dinudungaw:
Kapiling ang nilagang mani, papaya't lakatang
Di man makaakit sa maselang bangaw,
Gaya niyang laging nása kapanahunan.
Iisang kimona ang bestido seremonyal,
Parang sultanang buong tikas na pinamamayanihan
Ang lumalatag niyang katabaan.
Paminsan-minsa'y may alok siyang ginatan,
Halo-halo, o munggo, hindi mo mahuhulaan.
Hindi ka titiyakin kung alin ang itatanghal
Sa palayok na pinangangalirang
Ng nakapulupot na basahan.
Paminsan-minsan.
Di sa iyo matitiyak
Kung kailan papatak ang Araw ng Ginatan.
Usugin mo ma'y hindi káyang mangako.
Akala mo'y kautusang banal
Ang nag-udyok magluto.
Paano niya mapangangahasan?
Wala na riyan si Aling Pilang.
Nabundol raw ng Kano, tila naospital.
Sabi ng iba'y sinaksak ang asawa, tiyak nabilanggo.
May tukso namang sigurado raw nagtanan.
Gayunpaman, nakatayô pa rin ang pergolang kawayan,
Naghihintay yata sa bagyong maghahapay.
Makapagtatanim ka ng gabe sa banil
Na kumakapal sa plastik na dúlang.
Naghihintay ang bangkong may tapis pang nakayangyang,
Isang tiklis, bilaong may busal, garapong pingaw
Na pinamamahayan ng ipis at langgam.
Sabi nila: hindi magluluwat
Magbabangon sa libingan ang Aming Maggiginatan.
Sumasampalataya ako.
Tuwing mag-aalas tres,
Hindi ko nakakaligtaan
Ang parang panata nang panunungaw,
Kaprasito ng puso'y sumisiklot,
Medyo nangangamba't natatakam,
Bago harapin ang tason ng kape't
Maruya, puto-sulot o, kung minsan, palitaw.
Saturday, April 23, 2011
The Hollow Men
By T.S. Eliot
Mistah Kurtz—he dead.
A penny for the Old Guy
I
We are the hollow men
We are the stuffed men
Leaning together
Headpiece filled with straw. Alas!
Our dried voices, when
We whisper together
Are quiet and meaningless
As wind in dry grass
Or rats’ feet over broken glass
In our dry cellar
Shape without form, shade without colour,
Paralysed force, gesture without motion;
Those who have crossed
With direct eyes, to death’s other Kingdom
Remember us—if at all—not as lost
Violent souls, but only
As the hollow men
The stuffed men.
II
Eyes I dare not meet in dreams
In death’s dream kingdom
These do not appear:
There, the eyes are
Sunlight on a broken column
There, is a tree swinging
And voices are
In the wind’s singing
More distant and more solemn
Than a fading star.
Let me be no nearer
In death’s dream kingdom
Let me also wear
Such deliberate disguises
Rat’s coat, crowskin, crossed staves
In a field
Behaving as the wind behaves
No nearer—
Not that final meeting
In the twilight kingdom
III
This is the dead land
This is cactus land
Here the stone images
Are raised, here they receive
The supplication of a dead man’s hand
Under the twinkle of a fading star.
Is it like this
In death’s other kingdom
Waking alone
At the hour when we are
Trembling with tenderness
Lips that would kiss
Form prayers to broken stone.
IV
The eyes are not here
There are no eyes here
In this valley of dying stars
In this hollow valley
This broken jaw of our lost kingdoms
In this last of meeting places
We grope together
And avoid speech
Gathered on this beach of the tumid river
Sightless, unless
The eyes reappear
As the perpetual star
Multifoliate rose
Of death’s twilight kingdom
The hope only
Of empty men.
V
Here we go round the prickly pear
Prickly pear prickly pear
Here we go round the prickly pear
At five o’clock in the morning.
Between the idea
And the reality
Between the motion
And the act
Falls the Shadow
For Thine is the Kingdom
Between the conception
And the creation
Between the emotion
And the response
Falls the Shadow
Life is very long
Between the desire
And the spasm
Between the potency
And the existence
Between the essence
And the descent
Falls the Shadow
For Thine is the Kingdom
For Thine is
Life is
For Thine is the
This is the way the world ends
This is the way the world ends
This is the way the world ends
Not with a bang but a whimper.
************
From 'Collected Poems: 1909-1962'
Read about T.S. Eliot
Mistah Kurtz—he dead.
A penny for the Old Guy
I
We are the hollow men
We are the stuffed men
Leaning together
Headpiece filled with straw. Alas!
Our dried voices, when
We whisper together
Are quiet and meaningless
As wind in dry grass
Or rats’ feet over broken glass
In our dry cellar
Shape without form, shade without colour,
Paralysed force, gesture without motion;
Those who have crossed
With direct eyes, to death’s other Kingdom
Remember us—if at all—not as lost
Violent souls, but only
As the hollow men
The stuffed men.
II
Eyes I dare not meet in dreams
In death’s dream kingdom
These do not appear:
There, the eyes are
Sunlight on a broken column
There, is a tree swinging
And voices are
In the wind’s singing
More distant and more solemn
Than a fading star.
Let me be no nearer
In death’s dream kingdom
Let me also wear
Such deliberate disguises
Rat’s coat, crowskin, crossed staves
In a field
Behaving as the wind behaves
No nearer—
Not that final meeting
In the twilight kingdom
III
This is the dead land
This is cactus land
Here the stone images
Are raised, here they receive
The supplication of a dead man’s hand
Under the twinkle of a fading star.
Is it like this
In death’s other kingdom
Waking alone
At the hour when we are
Trembling with tenderness
Lips that would kiss
Form prayers to broken stone.
IV
The eyes are not here
There are no eyes here
In this valley of dying stars
In this hollow valley
This broken jaw of our lost kingdoms
In this last of meeting places
We grope together
And avoid speech
Gathered on this beach of the tumid river
Sightless, unless
The eyes reappear
As the perpetual star
Multifoliate rose
Of death’s twilight kingdom
The hope only
Of empty men.
V
Here we go round the prickly pear
Prickly pear prickly pear
Here we go round the prickly pear
At five o’clock in the morning.
Between the idea
And the reality
Between the motion
And the act
Falls the Shadow
For Thine is the Kingdom
Between the conception
And the creation
Between the emotion
And the response
Falls the Shadow
Life is very long
Between the desire
And the spasm
Between the potency
And the existence
Between the essence
And the descent
Falls the Shadow
For Thine is the Kingdom
For Thine is
Life is
For Thine is the
This is the way the world ends
This is the way the world ends
This is the way the world ends
Not with a bang but a whimper.
************
From 'Collected Poems: 1909-1962'
Read about T.S. Eliot
Thursday, April 21, 2011
Ang Batang Tinanghali ng Gísing (Sa Pagtila ng Unang Ulan sa Mayo)
Ni Bienvenido Lumbera
Amoy hinog na bayabas
ang hanging nakaluskos
sa siit at sukal ng patuto.
Kumidlat-kumulog kagabi,
at parang nanaog sa hagdang bato
ang tikatik ng ulang umaanas
pagbaba sa balisbisan.
Sa madilim na parang at kakahuyan
isa-isang nagsipagbukás ng payong
ang mga kabute—mamunso at mamarang.
Ginaygay ko ang bawat patuto,
baka may kubling punso
na hindi naraanan
ng nangaunang masisikhay.
Tatlong mayang-pakíng
ang tumitiling namagaspas
nang mabundol ko ang santa elenang
kanilang pinagsisitsitan.
Nang lumagitik ang natapakan kong siit,
parang pinitpit ang libong kuliglig
sa kanilang pagpaswit, naipit ang tinig.
Inug-og ko ang isang punòng kape—
umulan ng abaloryong tubig,
ilang salagubang,
puting bulaklak.
Paano’y tinanghali ako ng gísing—
isang-isa lamang ang kabuteng inabot.
Kabuteng-ahas pa yata.
Sayang ang sarap pa naman
ng mamarang pag lasang luya’t
paminta ang umaasbok na sabaw,
matamis-tamis, parang datiles.
Maski na mamunso lamang,
nakapaglalaway rin ang sabaw,
lalo na’t sinukaan
ng santol na bagong naninilaw.
Ay! ano kung kabuteng-ahas nga
itong tinuhog sa tingting—
sambalilo ko’y punô naman
ng nangingitim na bignay,
alingarong mapula’t makinang,
bayabas na kalimbahin.
Kulimlim man ang langit na nakayungyong
sa bagnos na pabahay, ay ano pa—
may ilawan akong bitbit,
santungkos na bulaklak ng
kataka-taka.
Amoy hinog na bayabas
ang hanging nakaluskos
sa siit at sukal ng patuto.
Kumidlat-kumulog kagabi,
at parang nanaog sa hagdang bato
ang tikatik ng ulang umaanas
pagbaba sa balisbisan.
Sa madilim na parang at kakahuyan
isa-isang nagsipagbukás ng payong
ang mga kabute—mamunso at mamarang.
Ginaygay ko ang bawat patuto,
baka may kubling punso
na hindi naraanan
ng nangaunang masisikhay.
Tatlong mayang-pakíng
ang tumitiling namagaspas
nang mabundol ko ang santa elenang
kanilang pinagsisitsitan.
Nang lumagitik ang natapakan kong siit,
parang pinitpit ang libong kuliglig
sa kanilang pagpaswit, naipit ang tinig.
Inug-og ko ang isang punòng kape—
umulan ng abaloryong tubig,
ilang salagubang,
puting bulaklak.
Paano’y tinanghali ako ng gísing—
isang-isa lamang ang kabuteng inabot.
Kabuteng-ahas pa yata.
Sayang ang sarap pa naman
ng mamarang pag lasang luya’t
paminta ang umaasbok na sabaw,
matamis-tamis, parang datiles.
Maski na mamunso lamang,
nakapaglalaway rin ang sabaw,
lalo na’t sinukaan
ng santol na bagong naninilaw.
Ay! ano kung kabuteng-ahas nga
itong tinuhog sa tingting—
sambalilo ko’y punô naman
ng nangingitim na bignay,
alingarong mapula’t makinang,
bayabas na kalimbahin.
Kulimlim man ang langit na nakayungyong
sa bagnos na pabahay, ay ano pa—
may ilawan akong bitbit,
santungkos na bulaklak ng
kataka-taka.
Wednesday, April 20, 2011
No Long Way Round
By Jorie Graham
Evening. Not quite. High winds again.
I have time, my time, as you also do, there, feel
it. And a heart, my heart, as you do,
remember it. Also am sure of things, there are errands, this was a voyage, one
has an ordained part to play....This will turn out to be
not true
but is operative here for me this evening as the dusk settles. One has to believe
furthermore in the voyage of others. The dark
gathers. It is advancing but there is no
progress. It is advancing with its bellyful of minutes. It seems to chew as it
darkens. There was, in such a time, in addition,
an obligation to what we called telling
the truth. We
liked
the feeling
of it—truth—whatever we mean by it—I can still
feel it in my gaze, tonight, long after it is gone, that finding of all the fine discriminations,
the edges, purse holding the goods, snap shut, there
you got it, there, it is yours it is true—hold on to it as
light thins
holding the lavender in its heart, firm, slow, beginning to
hide it, to steal it, to pretend it never had
existence. At the window, I stand spell-
bound. Your excellency the evening, I begin. What is this trickiness. I am passing
through your checkpoint to a nation that is
disappearing, is disappearance. My high-ceilinged room (I look
up) is going to survive
invisibility
for the while longer we
have the means
to keep it. I look at the pools of light in it. The carpet shining-up its weave—
burgundy, gold, aqua, black. It is an emergency actually, this waking and doing and
cleaning up afterwards, & then sleep again, & then up you go, the whole 15,000 years of
the inter-
glacial period, & the orders & the getting done &
the getting back in time & the turning it back on, & did you remember, did you pass, did
you lose the address again, didn't the machine spit it up, did you follow the machine—
yes, yes, did, & the
wall behind it
pronounced the large bush then took it
back. I can almost summon it. Like changing a tense. I peer back through this time to
that one. You will not believe it
when the time
comes. Also how we mourned our dead—had
ample earth, took time, opened it, closed
it—"our earth, our
dead" we called
them, & lived
bereavement, & had strict understanding of defeat and victory....Evening,
what are the betrayals that are left,
and whose? I ask now
as the sensation of what is coming places its shoulders on the whole horizon, I see it
though it is headless, intent
fuzzy, possible outcomes
unimaginable. You have your imagination, says the evening. It is all you have
left, but its neck is open, the throat is
cut, you have forgotten how to sing, or to want
to sing. It is
strange but you still
need to tell
your story—how you met, the coat one wore, the shadow of which war, and how it lifted,
and how peace began again
for that part of
the planet, & the first Spring after your war, & how "life" began again, what
normal was—thousands of times
you want to say this—normal—holding another's
hand—& the poplars when you saw how much they had grown while you were
away—
the height of them! & the paper lantern you were
given to hold—the lightness of it, of its
fire, how it lit the room—it was your room—you were alone in it and free to sleep
without worry and to
dream—winter outside and the embroidered tablecloth—fruit and water—you didn't
even wonder where was the tree that gave such fruit, you lay in blankets as if they were
non-existent, heat was a given, the rain coming down hard now, what a nice sound—you
could ruminate, the mind traveled back in those days, at ease, it recalled the evening's
con-
versation, the light that fell on x's face, how he
turned when a certain person entered the room—you saw him turn—saw shyness then
jealousy enter his eyes as he looked away—and did he see you see him—and the em-
broidered linen handkerchief you saw a frightened woman in the subway slide from her
pocket, use and replace—then sleep was near—somewhere you were a child and then this
now, nightfall and ease, hospitality—
there are sounds the planet will always make, even
if there is no one to hear them.
From 'Sea Change'
Evening. Not quite. High winds again.
I have time, my time, as you also do, there, feel
it. And a heart, my heart, as you do,
remember it. Also am sure of things, there are errands, this was a voyage, one
has an ordained part to play....This will turn out to be
not true
but is operative here for me this evening as the dusk settles. One has to believe
furthermore in the voyage of others. The dark
gathers. It is advancing but there is no
progress. It is advancing with its bellyful of minutes. It seems to chew as it
darkens. There was, in such a time, in addition,
an obligation to what we called telling
the truth. We
liked
the feeling
of it—truth—whatever we mean by it—I can still
feel it in my gaze, tonight, long after it is gone, that finding of all the fine discriminations,
the edges, purse holding the goods, snap shut, there
you got it, there, it is yours it is true—hold on to it as
light thins
holding the lavender in its heart, firm, slow, beginning to
hide it, to steal it, to pretend it never had
existence. At the window, I stand spell-
bound. Your excellency the evening, I begin. What is this trickiness. I am passing
through your checkpoint to a nation that is
disappearing, is disappearance. My high-ceilinged room (I look
up) is going to survive
invisibility
for the while longer we
have the means
to keep it. I look at the pools of light in it. The carpet shining-up its weave—
burgundy, gold, aqua, black. It is an emergency actually, this waking and doing and
cleaning up afterwards, & then sleep again, & then up you go, the whole 15,000 years of
the inter-
glacial period, & the orders & the getting done &
the getting back in time & the turning it back on, & did you remember, did you pass, did
you lose the address again, didn't the machine spit it up, did you follow the machine—
yes, yes, did, & the
wall behind it
pronounced the large bush then took it
back. I can almost summon it. Like changing a tense. I peer back through this time to
that one. You will not believe it
when the time
comes. Also how we mourned our dead—had
ample earth, took time, opened it, closed
it—"our earth, our
dead" we called
them, & lived
bereavement, & had strict understanding of defeat and victory....Evening,
what are the betrayals that are left,
and whose? I ask now
as the sensation of what is coming places its shoulders on the whole horizon, I see it
though it is headless, intent
fuzzy, possible outcomes
unimaginable. You have your imagination, says the evening. It is all you have
left, but its neck is open, the throat is
cut, you have forgotten how to sing, or to want
to sing. It is
strange but you still
need to tell
your story—how you met, the coat one wore, the shadow of which war, and how it lifted,
and how peace began again
for that part of
the planet, & the first Spring after your war, & how "life" began again, what
normal was—thousands of times
you want to say this—normal—holding another's
hand—& the poplars when you saw how much they had grown while you were
away—
the height of them! & the paper lantern you were
given to hold—the lightness of it, of its
fire, how it lit the room—it was your room—you were alone in it and free to sleep
without worry and to
dream—winter outside and the embroidered tablecloth—fruit and water—you didn't
even wonder where was the tree that gave such fruit, you lay in blankets as if they were
non-existent, heat was a given, the rain coming down hard now, what a nice sound—you
could ruminate, the mind traveled back in those days, at ease, it recalled the evening's
con-
versation, the light that fell on x's face, how he
turned when a certain person entered the room—you saw him turn—saw shyness then
jealousy enter his eyes as he looked away—and did he see you see him—and the em-
broidered linen handkerchief you saw a frightened woman in the subway slide from her
pocket, use and replace—then sleep was near—somewhere you were a child and then this
now, nightfall and ease, hospitality—
there are sounds the planet will always make, even
if there is no one to hear them.
From 'Sea Change'
Saturday, April 16, 2011
Kay Tu Fu na Makauunawa sa Hindi Ko Babanggitin sa mga Taludtod na Ito
Ni Benilda S. Santos
Wari daang taon na ang nakalipas mula noong gabing kumatok ka sa aming pinto upang makitulog dahil kailangan mong iligaw ang mga ahente ng gobyerno na tiyak na papatay sa iyo. Natatandaan ko ang nararamdamang sakit kapag di-sinasayda nahiwa ang daliri sa pagbabalat ng manggang hilaw nang mapagmasdan ko ang mga mata mong mapula sa puyat. Kasimpula ng nagkalat na hinog na ratiles sa labas ng aming bintana, naibulong ko sa sarili kasabay ang inimpit na pag-iling. Nang inihahanda ko na ang iyong higaan, napadait ka sa akin, at nalanghap ko ang sangsang ng maraming araw ng paglalakad sa tag-init mula sa tagiliran ng bundok sa Quezon hanggang sa mga eskinita ng San Andres Bukid. Tiyak ako: tinanglawan ka ng nangangalahating buwan sa iyong paglalakbay, nilibang ng mga bituin at sinundan-sundan ng hangin. Alam ko ring tinanaw ka ng mga kawayanan hanggang sa mawala ka sa lilim ng mga nunong akasya. Kinailangan mo kayang mamaybay sa ilog? Sinu-sino ang kumupkop sa iyo bago ka nakarating sa akin? Nang walang-imik mong hinawakan ang aking kaliwang suso, at pagkaraan, agusan ng luha ang iyong nangungutim na pisngi, alam kong wala akong maipagkakait sa iyo. Hindi ka na nakabalik pa sa akin mula noon. Natagpuan ang bangkay mong tadtad ng bala: haplus-haplos ng malalambot na ugat ng kamya malapit sa paliguan ng kalabaw sa isang bukid sa Tarlac. Ni hindi nabatid ng masa na iyong idinambana ang karaniwan mong pangalan. At ako, ang natatandaan ko lamang, ay ang iyong lábing nasugatan ng aking ngipin at ang dugong aking nilulon: pagkain ng aking pagharap sa hunyangong panahon.
Mula sa 'Kuwadro Numero Uno'
Wari daang taon na ang nakalipas mula noong gabing kumatok ka sa aming pinto upang makitulog dahil kailangan mong iligaw ang mga ahente ng gobyerno na tiyak na papatay sa iyo. Natatandaan ko ang nararamdamang sakit kapag di-sinasayda nahiwa ang daliri sa pagbabalat ng manggang hilaw nang mapagmasdan ko ang mga mata mong mapula sa puyat. Kasimpula ng nagkalat na hinog na ratiles sa labas ng aming bintana, naibulong ko sa sarili kasabay ang inimpit na pag-iling. Nang inihahanda ko na ang iyong higaan, napadait ka sa akin, at nalanghap ko ang sangsang ng maraming araw ng paglalakad sa tag-init mula sa tagiliran ng bundok sa Quezon hanggang sa mga eskinita ng San Andres Bukid. Tiyak ako: tinanglawan ka ng nangangalahating buwan sa iyong paglalakbay, nilibang ng mga bituin at sinundan-sundan ng hangin. Alam ko ring tinanaw ka ng mga kawayanan hanggang sa mawala ka sa lilim ng mga nunong akasya. Kinailangan mo kayang mamaybay sa ilog? Sinu-sino ang kumupkop sa iyo bago ka nakarating sa akin? Nang walang-imik mong hinawakan ang aking kaliwang suso, at pagkaraan, agusan ng luha ang iyong nangungutim na pisngi, alam kong wala akong maipagkakait sa iyo. Hindi ka na nakabalik pa sa akin mula noon. Natagpuan ang bangkay mong tadtad ng bala: haplus-haplos ng malalambot na ugat ng kamya malapit sa paliguan ng kalabaw sa isang bukid sa Tarlac. Ni hindi nabatid ng masa na iyong idinambana ang karaniwan mong pangalan. At ako, ang natatandaan ko lamang, ay ang iyong lábing nasugatan ng aking ngipin at ang dugong aking nilulon: pagkain ng aking pagharap sa hunyangong panahon.
Mula sa 'Kuwadro Numero Uno'
Thursday, April 14, 2011
Gitanjali #60: On the seashore of endless worlds
By Rabindranath Tagore
On the seashore of endless worlds children meet. The infinite sky
is motionless overhead and the restless water is boisterous.
On the seashore of endless worlds the children meet with shouts and dances.
They build their houses with sand and they play with empty shells.
With withered leaves they weave their boats and smilingly float them
on the vast deep. Children have their play on the seashore of worlds.
They know not how to swim, they know not how to cast nets.
Pearl fishers dive for pearls, merchants sail in their ships,
while children gather pebbles and scatter them again.
They seek not for hidden treasures, they know not how to cast nets.
The sea surges up with laughter and pale gleams the smile of the sea beach.
Death-dealing waves sing meaningless ballads to the children,
even like a mother while rocking her baby's cradle.
The sea plays with children, and pale gleams the smile of the sea beach.
On the seashore of endless worlds children meet. Tempest roams
in the pathless sky, ships get wrecked in the trackless water, death is abroad
and children play. On the seashore of endless worlds is the great meeting of children.
From 'Gitanjali' (Song Offerings), a collection of prose translations made by the author from the original Bengali
Read about Rabindranath Tagore
On the seashore of endless worlds children meet. The infinite sky
is motionless overhead and the restless water is boisterous.
On the seashore of endless worlds the children meet with shouts and dances.
They build their houses with sand and they play with empty shells.
With withered leaves they weave their boats and smilingly float them
on the vast deep. Children have their play on the seashore of worlds.
They know not how to swim, they know not how to cast nets.
Pearl fishers dive for pearls, merchants sail in their ships,
while children gather pebbles and scatter them again.
They seek not for hidden treasures, they know not how to cast nets.
The sea surges up with laughter and pale gleams the smile of the sea beach.
Death-dealing waves sing meaningless ballads to the children,
even like a mother while rocking her baby's cradle.
The sea plays with children, and pale gleams the smile of the sea beach.
On the seashore of endless worlds children meet. Tempest roams
in the pathless sky, ships get wrecked in the trackless water, death is abroad
and children play. On the seashore of endless worlds is the great meeting of children.
From 'Gitanjali' (Song Offerings), a collection of prose translations made by the author from the original Bengali
Read about Rabindranath Tagore
Wednesday, April 13, 2011
Guerra Cantos
Ni Carlos M. Piocos III
They testify without end in our memory.
-Jacques Derrida
Despite the distance from us. Despite the shadows around it.
-Michel Foucault
‡
Lahat tayo ay mga bagong-salta sa sari-sarili nating balat.
At tuwing hatinggabi bago matulog,
humaharap tayo sa ating sarili nang hubad,
at tulad ng mga manlalakbay, dinadalaw
natin ang ating katawan na parang mga dayuhang
kinikilala ang matagal nang di-nakikitang kamag-anak,
kinikilatis ang mga marka: anong hugis ito, anong laki,
saang kagat, at kaninong labi? Dinaramdam natin
na parang nabalong asawa ang mga naiwang bakas.
Ano’t lagi’t laging di natin nakikilala ang ating sariling balat
kapag lubhang napapaso sa labis na init,
kapag lubhang namamanhid sa labis na lamig,
kapag lubhang natutupok sa labis na pag-ibig?
At saka natin titingnan ang isa’t isa upang muling magpakilala.
Tahimik na tahimik na hihiga sa kama, magkatabing
pagmamasdan ang ating mga kahubdan na tila mga sundalong
nakaligtas sa matinding engkuwentro ng ating magkalabang
kampo: Payapa akong lumalapit sa iyo. Ligtas ba dito
sa iyong teritoryo? Huwag kang mag-alala
hindi ako naparito para maghanap ng gulo.
Mangyari kasi’y ako’y nawawala: sugatan, uhaw, gutom
at nanghihina. Kahit sandali lang, maaari mo ba akong patuluyin
sa iyong balat? Kailangan ko lamang ng konting lakas.
Makikiusap ang ating mga hipo, ang ating mga himas,
ang ating mga hawak sa pintuan ng ating mga balat
makikiusap tayo sa isa’t isa na ibaba muna ang ating mga armas,
ang ating mga depensa. Nakatungo tayo’t nakaluhod,
at buong pagkukumbaba nating papapasukin ang isa’t isa.
Saka natin lalanggasan ng kumukulong laway
ang ating mga sugat. Sinisipsip ang mga iwa nang matunaw
ang nanuyong dugo at magnaknak ang bukas na sugat
sa ating mga palad para sa ikatitighaw ng ating mga uhaw.
At upang lalong magkakilanlan, ibinubulong natin ang mga pangalan
ng mga teritoryong ito, o pinapangalanan nating muli
gamit ang ating maiinit na buntung-hininga ang ating mga balat
sa wika ng kinis, pawis, lambot, balbon, gaspang at dulas.
Napakaraming kailangan sauladuhin sa kapwa-balat.
Ito na ba mismo ang iyong pinananahanan, ang iyong sentro,
o ito pa lamang ang bungad?
At saka tayo mag-aalala:
Paano kung ito na mismong ating mga balat ang ating kaluluwa?
Napakaraming pilat dito sa ating mga espirito:
Ito ang pantal na labis kinamot sa murang edad.
Iyan ang mga pinagdamitan ng iyong mga hinubad na taghiyawat.
Ito ang maliit na mata ng salubsob, mahabang hiwa
ng talim ng kutsilyo, daplis ng ligaw na bala, mga tinuklap
na kalyo’t kulugo. Iyan ang mga pinalatandaan natin
sa ating mga kapangahasan at karuwagan sa digmaang ito
Ito ang aking balat noong aking pagkabata, sa pagitan ng dibdib,
parang isang bansang nalunod na nang tuluyan sa mapa.
Paano kung ito na mismong ating balat ang ating kaluluwa?
Paano kung ito na mismo ang ating Lalim,
ang ating Babaw, ang mga labas-masok
sa ating sarili sa loob ng silid ng ating mga katawan?
Paano kung ito na ang ating Kaloob-looban?
Paano mo kaya ako hahawakan?
Pagkagising natin kinabukasan, magmamadali tayong isara
ang ating mga teritoryong tiwangwang. Mapapabalikwas
ang ating mga kapwa-balat na tila tayo'y bagong estranghero.
Nakatalikod tayong dadampot ng saplot, at magmamadaling
lumabas sa isa't isa. Mga destiyerong nagkasalubong lamang
sa kanilang daan at nagkasundong hindi na muling maglilingunan.
Aalis tayo sa teritoryo ng isa't isa nang wala kahit anong iniiwan,
habang kapwa nating naidala ang parehong mga galos ng isa't isa
na muli naman nating kikilalanin at ipapakilala sa iba.
I.
Paano kung isang umaga, bigla na lamang magliwanag ang mga salita;
maging siwang ang mga tinta sa pahina; maging pintuan ang mga titik;
sa hamba ng gilid ng papel; maging tahimik na silid ang aking libro;
sintahimik ng mga nanginginig kong panaginip?
Paano kung isang hatinggabi, bumukas ang pabalat na tila pundidong
bumbilya; magbukas-sara ang kisap sa pagitan ng mga pahina; huminga
nang malalim ang aking wika labas sa aking bunganga; mapagod
sa pag-akyat sa dingding ang aking diwa; tumindig sa aking harap
at walang-gatol na magtalumpati; magbalita; magpasabi; ng pagkapagal?
Ano ang aking gagawin; sa mga malalamlam kong babasahin; sa maninimdim kong sulatin;
sa mga maliligalig kong paghahanap : sa mga maniningning kong pagkapuyat?
Ano ang aking gagawin; kunsakaling magningas at mag-apoy
at buong magdamag na mag-alab na parang sasabog na araw
ang aking mga papel; kunsakaling sa mga nagyeyelong dilim
ng aking mga gabi ako’y tupukin ng iyong mga liham habang
akin itong mahigpit na hawak-hawak?
Ano ang aking gagawin sa aking mga tanging tangan-tangang pag-iisa?
II.
Maaari na akong mamatay ngayong gabi, tangan-tangan ang lahat
ng aking iniibig sa isang kinuyom na palad: isang dampot
ng basang lupa, mga tuyong dahon, tatlong naisalbang mga bala
mula sa engkuwentro, isang dinaplisang pilat sa himutok
kong noo. Ito lamang, at maaari na akong mamatay nang ganito:
dala-dala ang lahat ng libog ng buong mundo sa nanginginig
kong kamao, isang pilas ng sundang na buwan, isang pustisong
nakalimutang lumulutang sa isang tasa ng mapait na kape, ang kinutkot
na kalawang sa matandang bakal, mga talulot ng pinisang bulaklak
ng ligaw na damo, ang aking mga metalikong pagnanasa
sa iyo at sa isang patak ng malagkit na panaginip,
ang madulas na luntiang parang pagkatapos umulan.
III.
Mahal kong mandirigma:
Sumusulat ako sa iyo
sa mga sukat ng salitang hindi sasapat
para tantiyahin itong panimdim ng ating nagkukumahos na lihim.
Ano nga bang wika ang maaari kong gamitin
para sa mga pagkabalam na hindi maaaring sabihin?
Ano nga ba ang lakas ng kataga kung nauupos ito
ng labis na pag-ibig at pangamba?
Sa umaga, dumudura ako ng mga salita sa pulpito
nang buong galit, sa aking abito, tumatalsik ang mga titik,
habang sa gabi, ay inililikom ko silang
muli sa isang pilas ng kuwaderno at isinisilid sa ilalim
ng kulumpon ng mga libro.
Sa umaga, walang mukha, mahinang-mahina,
ang bulong ng salitang ikinukumpisal, ng mahabang
tala ng krimen at kasalanan, at sa gabi, inililista ko ito
hindi bilang confesonario, kundi mga tala ng gumuguhong
katawan at kaluluwa sanhi ng digmaan.
Sino ang aking pagtatanungan ng iyong kalagayan?
Sino ang aking pagsasabihan ng aking mga pagdaramdam?
Sino ang aking paghahabilinan ng maayos ako,wag kang mag-alala?
Sino ang maghahatid ng mga sulat na itinabi ko sa ilalim ng aking kama?
Maaari ko bang maitatak sa diin ng aking panulat ang aking galit,
O di kaya’y itago sa tumpok ng hungkag na pangungumusta
ang aking naghihikahos na mga pagnanasa?
Kapag kinaskas ng iyong kuko ang salitang kumusta ka na?,
mababasa mo ang nais na kitang makita?
Kapag nabura ang aking pang-araw-araw na balita,
mababasa mo ang mapusok nating pagkabata.
Kapag nabasa ng ulan ang liham na ito,
makikita mo ang nakaguhit mong mukha.
Aking mandirigma, sa mga espasyo ng mga salitang ito
maririnig mo ang aking buntung-hininga.
Sa mga gilid at sulok ng papel na ito,
makikita mo ang aking palad na nagpawis at napasma.
Sa natuyo’t pilas na labi ng sobreng ito,
maaamoy mo ang aking basang-basang dila.
At sa labas ng sulat, sa parehong lamyos
at puyos ng titik ng bago mong pangalan,
naisilid ko ang lahat ng nakulob kong pandama.
IV.
Mahal kong pastol:
Sumusulat ako sa iyo
sa mga sukat ng mga titik na tumititig
sa gabing sumasanib sa kalmado kong pag-ibig.
Ano nga bang salita ang maaari kong isulat
para sa ninakaw na sandali ng pagkapuyat?
Ano nga bang wika na mag-aamo sa ating mga hukot,
lugami at pagod na mga balikat?
Sa umaga, naglalakbay kami nang may kasiguraduhan
ang mga hakbang, nilulunok namin ang mga salita
upang hindi mapangalanan ang aming mga anino
at nang hindi mag-ingay ang aming kaluluwa,
habang sa gabi, lumalabas ang wika nang kusa sa aming bunganga
at idinidilig namin ang mga panambitan sa tunog ng lupa.
Sa umaga, tanging ang mga titig namin ang nagsasalita,
at sa gabi, niluluwa namin ang mga kataga sa hangin,
inihahalo ang mga kuwento sa kape upang magising.
Itinatanong ko sa buwan ang iyong kalagayan?
Ibinubulong ko sa mga puno ang sakit sa aking kalingkingan?
Hinahabilin ko sa hangin ang maayos ako, wag kang mag-alala.
At hinahatid ng namimigat na ulan ang lahat ng aking pandama.
Maaari kong itatak sa gatilyo ang galit ng aking pag-ibig
at itago sa tumpok ng hungkag kong mga ngiti
ang aking naghihikahos na lugami.
Habang tumatagal ang hindi ko madalas na pagdalaw
sana mabasa mo na nais na kitang makita.
Habang nadadaplisan ang iyong tainga ng masasamang balita,
sana mabasa mo na nabubuhay ako sa iyong alaala.
Habang alam kong nakatunganga ka sa iyong bintana,
sana makita mong nakalingon rin ako sa iyong mukha.
Aking pastol, sa mga espasyo ng mga salitang ito
maririnig mo ang aking mahimbing na paghinga.
Sa mga gilid at sulok ng papel na ito,
maaamoy mo ang aking panis na laway at hininga.
Sa diin ng pagkakatupi ng liham na ito,
mararamdaman mo ang lambing na aking mga kalyo.
At sa labas ng sulat, sa hindi mo pa alam
na tawagan, ang tunog ng iyong pangalan
ang aking pahingahaan sa gitna ng digmaan.
V.
Mahal kong Panginoon:
Nandito ako sa iyong harap upang humingi ng tawad. Nandito ako
sa iyong harap upang magpasalamat. Nandito ako sa iyong harap
upang makiusap. Nandito ako, nang buong giting, sa gitna ng mundo
at ng panahon, ng espasyo at ng pagkakataon, sa iyong harap.
Kung inyong mamarapatin,
maaari ko bang halikan ang dulo ng iyong kamay
at sahurin ng aking labi ang dugo sa dulo ng inyong daliri?
Pamumulaklakin ninyo ang matang-sugat
sa gitna ng inyong palad sa loob ng aking bibig,
pasabugan ng masaganang dugo ang aking dila
at hayaan ninyong aking inumin ang kapatawaran,
ang parusa, ang mga nagnanaknak na tanghaling-tapat,
at ang nanlilimahid na hating-gabi,
mula sa inyong pagdurusa.
At ito, ito ba ang inyong kalbaryo?
Maaari ko ba itong dalhin
sa loob ng aking kuwarto?
Maaari ba itong maging malawak na sangandaan
kunsaan maaaring magkrus ang landas
ng lahat ng mga taong nang-iwan at iniwanan?
Maaari ba itong maging rotonda ng aming mga pananabik
na makita ang isa’t isa? Maaari ba itong maging abre latang
magbubukas ng aming mga itinatabing mga lunggati,
serbesa, alak, sardinas, ang aming uhaw, gutom at naninikip
na pag-iisa? Maaari ba itong maging susi ng mga nawaglit
na silid? Maaari ba itong maging bitag-panghuli ng isda?
Maaari ba itong maging sampayan ng aming basang-basang kaluluwa,
mga basang punda, basang kamiseta, payneta, kamison, panyo,
mamasa-masang mga panaginip sa aming itinagong mga karsonsilyo?
Maaari ko ba itong gawing pananda sa mga aking daan
nang hindi ako maligaw? Dito ako nagsimulang maglakad, dito ako lumiko,
nanghina, tumayo, dito ako nagdalawang-isip,
at nawalan ng pananampalataya sa aking anino.
Dito ang hindi matinag-tinag na liwanag sa dulo ng manimdim
na lagusan, ang hindi matinag-tinag na liwanag.
Maaari ba itong maging punyal sa aming dibdib, sakmal ng lubid
sa aming leeg, laslas ng talim sa aming pulso, bula ng laway at lason
sa bungad ng aming mga bunganga?
Maaari rin ba namin itong maging kaligtasan? Ang sasagip
sa mga makasalanan naming mga pananalig?
Mahal kong Panginoon, basbasan ninyo ako ng kapayapaan
linisin ang burak sa aking lalamunan,
ang nakaririmarim na dagim sa aking balikat,
paamuhin ninyo ang mabangis na halimaw
na may maningas na mga mata sa aking dibdib.
Mahal kong Panginoon,
pagpalain po ninyo ang aking kalungkutan,
pagsalitain ninyo ang aking mata ng kabutihan ng lupa,.
pagwikain ninyo ang aking tainga ng pagpapala ng ulan,
pangusapin ninyo ang aking balat ng biyaya ng walanghanggang liwanag.
Mahal kong Panginoon, pagliyabin ninyo
ako, ngayon, dito, pagliyabin ninyo ako sa liwanag
na hindi matitinag sa buong magdamag.
VI.
Sumasampalataya ako sa biyak ng tigang na lupa
sa mga guhit ng bitak ng uhaw na mga palayan,
sa unang tag-ulan ng buwan, sa mga pilapil na mahirap
tawirin, sa mga talampakang nadulas sa putikan, sa mga gamu-gamong
lumilibot sa kalabaw sa tuwing nakalublob sa sapa,
sa mga binhing naibaon sa kailaliman ng sakahan,
sa gapasan, sa anihan, sa umaapaw na tubig sa kaldero
kapag nag-iinin ng sinaing, sa mga mumo sa pingas ng plato.
Sumasampalataya ako sa mga nangungulilang bangka
sa tuwing madaling-araw, sa maybahay na nag-aabang
ng mahinahong alon na magbabalik sa katawan
ng asawang matagal nang pumalaot sa hating-gabi,
sa mga naligaw na lambat, sa nagpupumiglas na mga pain,
sa mga pulang mata ng lumulutang na isda,
sa mga bangaw na dumadapo sa kaliskising mga bilao’t
mesa, sa kumukulong asin sa mainit na mantika,
sa mga tinga sa ngipin, tinik sa gilid ng labi at baba.
Sumasampalataya ako sa mga ungol sa hatinggabi:
ng mga amang nirarayuma sa maghapong pagbababad
sa bukid, ng mga inang nabaliw sa paghahanap
ng mga inaswang na anak, ng mga batang nagdedeliryo
sa lagnat, ng mga binatang puspos ng pusok at galit,
ng mga dalagitang ikinakandado ang kanilang bintana’t
silid, ng mga mangingibig na humahalik nang buong
init habang may luhang nangingilid, ng mga hermitanyong
magdamag na nakatulala sa langit, ng mga asong umaalulong
at sinasagpang ang dilim ng kanilang pangil na nangangalit.
Sumasampalataya ako sa paanan ng bundok,
sa mabatong bangin, sa mga tikwas na baging
sa batok ng mga burol, sa maalinsangang mga tanghali
ng paglalakbay, sa mga maalikabok na daan,
sa pudpod na tsinelas, sa namimintog na kalyo sa paa,
at sa kagitingan ng mga bulubunduking mahirap akyatin.
Sumasampalataya ako sa huni ng mga kuliglig,
sa mga sinalang na kahoy at sanga, sa ilanlibong
bituing maaaring bilangin at salikupin ng aking mugtong
mga mata, sa katahimikan ng gubat at parang, sa pangingilala
sa mga paa at sa naliligaw na hakbang, sa pag-antabay
sa panganib at pagharap, mata sa mata, sa pangamba.
Sumasampalataya ako sa madilim na buwan,
sa tutok ng baril, sa kalansing ng mga tingga-tinggang bala
kapag nahuhulog sa batuhan, sa malalaking puno’t
makakapal na talahibang mga taguan, sa bato-balikat
ng matatarik na burol na aking pananggalan,
sa pagtatantiya ng pagkakataon, sa mga pinagmuntik-muntikanan,
sa kaligtasan, sa paghawak ng mahigpit
sa sarili at sa isip kahit nasa gilid-gilid at bingit.
Sumasampalataya ako sa pananalig sa puso,
sa digmaan ng mga katawan at sa giyera ng kaluluwa,
sa mga nangabubuhay sa pag-ibig,
sa mga nangamamatay sa pag-ibig,
at sa mga nabubuhay magmuli sa pag-ibig
sa mga nangamatay na tao,
sa buhay, sa kamatayan, sa pag-ibig
na walang hanggang lumulundo sa buong mundo.
VII.
Sa gilid ng balon,
isa-isa kong pinipilas ang mga sulat
at inihulog sa tubig
na parang mga bangkay ng mga mangingibig
na nangamatay sa mortal na kasalanan ng labis na kaliwanagan
ng isip, ng labis-labis na mga salita para sa labis-labis na pag-ibig.
Umalulong ang balon sa paglusaw ng mga titik.
Bago mawala ang lahat,
nais kong matunaw ang iyong haplos, ang iyong pawis,
ang iyong halik, ang iyong mga salitang aking pastol
na nagmamadali at tahimik na tahimik,
at ang buong lambing at buong galit ng iyong alaala
sa isang tula.
VIII.
Sa bingit ng bundok,
Isa-isa kong itinapon ang mga hinanakit
at inihulog ang mga bato at dahon
sa matarik na bangin
na parang kulumpon ng nalamukos na liham
na nagtala ng mga mortal na kasalanan ng labis na kaliwanagan
ng isip, ng listahan ng labis-labis na mga ginawa para sa pag-ibig.
Umalingawngaw ang bundok sa pagsalpok ng mga bato sa tubig.
Bago maglaho ang lahat,
nais kong magunaw sa hangin at sumanib ang iyong himas, ang iyong laway,
ang iyong dila, ang iyong salitang aking mandirigma
na tila laging nanganganib na mawala,
at ang buong puyos at buong katahimikan ng iyong mukha
sa aking hininga.
‡
Ako’y napapabalikwas uma-umaga: mula sa pananaginip
ng bulong ng bundok ng matandang daigdig,
mula sa matimtimang pagtawag ng hangin ng aking pangalan,
mula sa pag-ibig sa gunita ng sinaunang apoy,
mula sa halina ng kandila sa aking mga daliri, mula sa pagsilip
ng Santelmo sa gilid ng guni-guni. Saan nga ba nagmumula
itong kapangahasan ng darang na balat, ang pagnanais matupok
sa labis-labis na init? Anong ningas? Anong alab? Anong tingkad
ng liwanag? Paano ipinuspos ang puso ng pusok
ng sanlaksang katawang nilalagnat sa pag-alagwa?
Kung kaya’t lumalabas ako ng kuwarto at sinisipat
ang alingasaw ng sinag ng araw, bumababad sa anumang
sanhi ng liwanag. Ngunit hindi naging sapat itong dilaw
na tanghaling-tapat. Hindi makatutupok sa marupok
kong kaluluwa. Kung kaya’t hinubad ko ang balabal
ng takot sa aking mga buhok, ang piring ng sinungaling
sa aking mata, ang bulak sa ilong ng alingasngas ng magdamag.
Kung kaya’t ako’y nagbibihis, tumatakas sa silid nang walang paalam na halik.
Paano nga ba ipinapaalam ang paglisan – Ito ang mga nawala’t iba pang naiwanan,
ito ang mga tala ng pinaslang, ito ang himala ng balita, ang mga milagro
ng ordinaryo – paano ipinapangako ang pagbalik sa pag-ibig sa Santelmo?
Maaring isang liham:
Mahal, itinahak ko na ang landas ng Santelmo. Hindi magiging madali
ang paglalagalag. Maaari akong maantala ng gatilyo, iligaw at ilihis,
saka malagas ang aking mga kasama sa gunita ng yumaong hiwaga
ng dati naming mundo, o panghinaan sa labis na pagkagilalas
sa dahas ng engkuwentro. Ipinapangako kong ako’y magiging matatag
at magpapatuloy sa daan upang matagpuan ang Santelmo.
Kapag ito’y aking nahanap, dadamputin ko ito, kikilatisin ko ang kibot
at tibok ng ng lagablab ng ningas, ikukuyom sa aking palad at idadarang
sa aking dibdib upang lagnatin ang aking dugo sa pagtuklas ng pag-ibig.
At sa aking pagbabalik, iaalay ko ito sa’yo bilang bago kong puso.
Sabay tayong susugod palabas ng bahay, susugod kasama ng mga nagtagumpay,
mamalasin ang bayang minanhid ng lagim at katahimikan.
At sa atas ng pintig ng halinhinang poot at pag-ibig,
lunggati at ligalig, dudukutin at ipupukol natin
ang ating mga puso sa langit.
O mas mainam, maaaring
katahimikan, ni walang
Sa muli nating pagkikita.
'Guerra Cantos', Unang Gantimpala, Tula, 2010, Don Carlos Palanca Memorial Awards in Literature
Ang 'Guerra Cantos' ay kabilang sa aklat na 'Corpus' na ilalathala ng UST Publishing House
They testify without end in our memory.
-Jacques Derrida
Despite the distance from us. Despite the shadows around it.
-Michel Foucault
‡
Lahat tayo ay mga bagong-salta sa sari-sarili nating balat.
At tuwing hatinggabi bago matulog,
humaharap tayo sa ating sarili nang hubad,
at tulad ng mga manlalakbay, dinadalaw
natin ang ating katawan na parang mga dayuhang
kinikilala ang matagal nang di-nakikitang kamag-anak,
kinikilatis ang mga marka: anong hugis ito, anong laki,
saang kagat, at kaninong labi? Dinaramdam natin
na parang nabalong asawa ang mga naiwang bakas.
Ano’t lagi’t laging di natin nakikilala ang ating sariling balat
kapag lubhang napapaso sa labis na init,
kapag lubhang namamanhid sa labis na lamig,
kapag lubhang natutupok sa labis na pag-ibig?
At saka natin titingnan ang isa’t isa upang muling magpakilala.
Tahimik na tahimik na hihiga sa kama, magkatabing
pagmamasdan ang ating mga kahubdan na tila mga sundalong
nakaligtas sa matinding engkuwentro ng ating magkalabang
kampo: Payapa akong lumalapit sa iyo. Ligtas ba dito
sa iyong teritoryo? Huwag kang mag-alala
hindi ako naparito para maghanap ng gulo.
Mangyari kasi’y ako’y nawawala: sugatan, uhaw, gutom
at nanghihina. Kahit sandali lang, maaari mo ba akong patuluyin
sa iyong balat? Kailangan ko lamang ng konting lakas.
Makikiusap ang ating mga hipo, ang ating mga himas,
ang ating mga hawak sa pintuan ng ating mga balat
makikiusap tayo sa isa’t isa na ibaba muna ang ating mga armas,
ang ating mga depensa. Nakatungo tayo’t nakaluhod,
at buong pagkukumbaba nating papapasukin ang isa’t isa.
Saka natin lalanggasan ng kumukulong laway
ang ating mga sugat. Sinisipsip ang mga iwa nang matunaw
ang nanuyong dugo at magnaknak ang bukas na sugat
sa ating mga palad para sa ikatitighaw ng ating mga uhaw.
At upang lalong magkakilanlan, ibinubulong natin ang mga pangalan
ng mga teritoryong ito, o pinapangalanan nating muli
gamit ang ating maiinit na buntung-hininga ang ating mga balat
sa wika ng kinis, pawis, lambot, balbon, gaspang at dulas.
Napakaraming kailangan sauladuhin sa kapwa-balat.
Ito na ba mismo ang iyong pinananahanan, ang iyong sentro,
o ito pa lamang ang bungad?
At saka tayo mag-aalala:
Paano kung ito na mismong ating mga balat ang ating kaluluwa?
Napakaraming pilat dito sa ating mga espirito:
Ito ang pantal na labis kinamot sa murang edad.
Iyan ang mga pinagdamitan ng iyong mga hinubad na taghiyawat.
Ito ang maliit na mata ng salubsob, mahabang hiwa
ng talim ng kutsilyo, daplis ng ligaw na bala, mga tinuklap
na kalyo’t kulugo. Iyan ang mga pinalatandaan natin
sa ating mga kapangahasan at karuwagan sa digmaang ito
Ito ang aking balat noong aking pagkabata, sa pagitan ng dibdib,
parang isang bansang nalunod na nang tuluyan sa mapa.
Paano kung ito na mismong ating balat ang ating kaluluwa?
Paano kung ito na mismo ang ating Lalim,
ang ating Babaw, ang mga labas-masok
sa ating sarili sa loob ng silid ng ating mga katawan?
Paano kung ito na ang ating Kaloob-looban?
Paano mo kaya ako hahawakan?
Pagkagising natin kinabukasan, magmamadali tayong isara
ang ating mga teritoryong tiwangwang. Mapapabalikwas
ang ating mga kapwa-balat na tila tayo'y bagong estranghero.
Nakatalikod tayong dadampot ng saplot, at magmamadaling
lumabas sa isa't isa. Mga destiyerong nagkasalubong lamang
sa kanilang daan at nagkasundong hindi na muling maglilingunan.
Aalis tayo sa teritoryo ng isa't isa nang wala kahit anong iniiwan,
habang kapwa nating naidala ang parehong mga galos ng isa't isa
na muli naman nating kikilalanin at ipapakilala sa iba.
I.
Paano kung isang umaga, bigla na lamang magliwanag ang mga salita;
maging siwang ang mga tinta sa pahina; maging pintuan ang mga titik;
sa hamba ng gilid ng papel; maging tahimik na silid ang aking libro;
sintahimik ng mga nanginginig kong panaginip?
Paano kung isang hatinggabi, bumukas ang pabalat na tila pundidong
bumbilya; magbukas-sara ang kisap sa pagitan ng mga pahina; huminga
nang malalim ang aking wika labas sa aking bunganga; mapagod
sa pag-akyat sa dingding ang aking diwa; tumindig sa aking harap
at walang-gatol na magtalumpati; magbalita; magpasabi; ng pagkapagal?
Ano ang aking gagawin; sa mga malalamlam kong babasahin; sa maninimdim kong sulatin;
sa mga maliligalig kong paghahanap : sa mga maniningning kong pagkapuyat?
Ano ang aking gagawin; kunsakaling magningas at mag-apoy
at buong magdamag na mag-alab na parang sasabog na araw
ang aking mga papel; kunsakaling sa mga nagyeyelong dilim
ng aking mga gabi ako’y tupukin ng iyong mga liham habang
akin itong mahigpit na hawak-hawak?
Ano ang aking gagawin sa aking mga tanging tangan-tangang pag-iisa?
II.
Maaari na akong mamatay ngayong gabi, tangan-tangan ang lahat
ng aking iniibig sa isang kinuyom na palad: isang dampot
ng basang lupa, mga tuyong dahon, tatlong naisalbang mga bala
mula sa engkuwentro, isang dinaplisang pilat sa himutok
kong noo. Ito lamang, at maaari na akong mamatay nang ganito:
dala-dala ang lahat ng libog ng buong mundo sa nanginginig
kong kamao, isang pilas ng sundang na buwan, isang pustisong
nakalimutang lumulutang sa isang tasa ng mapait na kape, ang kinutkot
na kalawang sa matandang bakal, mga talulot ng pinisang bulaklak
ng ligaw na damo, ang aking mga metalikong pagnanasa
sa iyo at sa isang patak ng malagkit na panaginip,
ang madulas na luntiang parang pagkatapos umulan.
III.
Mahal kong mandirigma:
Sumusulat ako sa iyo
sa mga sukat ng salitang hindi sasapat
para tantiyahin itong panimdim ng ating nagkukumahos na lihim.
Ano nga bang wika ang maaari kong gamitin
para sa mga pagkabalam na hindi maaaring sabihin?
Ano nga ba ang lakas ng kataga kung nauupos ito
ng labis na pag-ibig at pangamba?
Sa umaga, dumudura ako ng mga salita sa pulpito
nang buong galit, sa aking abito, tumatalsik ang mga titik,
habang sa gabi, ay inililikom ko silang
muli sa isang pilas ng kuwaderno at isinisilid sa ilalim
ng kulumpon ng mga libro.
Sa umaga, walang mukha, mahinang-mahina,
ang bulong ng salitang ikinukumpisal, ng mahabang
tala ng krimen at kasalanan, at sa gabi, inililista ko ito
hindi bilang confesonario, kundi mga tala ng gumuguhong
katawan at kaluluwa sanhi ng digmaan.
Sino ang aking pagtatanungan ng iyong kalagayan?
Sino ang aking pagsasabihan ng aking mga pagdaramdam?
Sino ang aking paghahabilinan ng maayos ako,wag kang mag-alala?
Sino ang maghahatid ng mga sulat na itinabi ko sa ilalim ng aking kama?
Maaari ko bang maitatak sa diin ng aking panulat ang aking galit,
O di kaya’y itago sa tumpok ng hungkag na pangungumusta
ang aking naghihikahos na mga pagnanasa?
Kapag kinaskas ng iyong kuko ang salitang kumusta ka na?,
mababasa mo ang nais na kitang makita?
Kapag nabura ang aking pang-araw-araw na balita,
mababasa mo ang mapusok nating pagkabata.
Kapag nabasa ng ulan ang liham na ito,
makikita mo ang nakaguhit mong mukha.
Aking mandirigma, sa mga espasyo ng mga salitang ito
maririnig mo ang aking buntung-hininga.
Sa mga gilid at sulok ng papel na ito,
makikita mo ang aking palad na nagpawis at napasma.
Sa natuyo’t pilas na labi ng sobreng ito,
maaamoy mo ang aking basang-basang dila.
At sa labas ng sulat, sa parehong lamyos
at puyos ng titik ng bago mong pangalan,
naisilid ko ang lahat ng nakulob kong pandama.
IV.
Mahal kong pastol:
Sumusulat ako sa iyo
sa mga sukat ng mga titik na tumititig
sa gabing sumasanib sa kalmado kong pag-ibig.
Ano nga bang salita ang maaari kong isulat
para sa ninakaw na sandali ng pagkapuyat?
Ano nga bang wika na mag-aamo sa ating mga hukot,
lugami at pagod na mga balikat?
Sa umaga, naglalakbay kami nang may kasiguraduhan
ang mga hakbang, nilulunok namin ang mga salita
upang hindi mapangalanan ang aming mga anino
at nang hindi mag-ingay ang aming kaluluwa,
habang sa gabi, lumalabas ang wika nang kusa sa aming bunganga
at idinidilig namin ang mga panambitan sa tunog ng lupa.
Sa umaga, tanging ang mga titig namin ang nagsasalita,
at sa gabi, niluluwa namin ang mga kataga sa hangin,
inihahalo ang mga kuwento sa kape upang magising.
Itinatanong ko sa buwan ang iyong kalagayan?
Ibinubulong ko sa mga puno ang sakit sa aking kalingkingan?
Hinahabilin ko sa hangin ang maayos ako, wag kang mag-alala.
At hinahatid ng namimigat na ulan ang lahat ng aking pandama.
Maaari kong itatak sa gatilyo ang galit ng aking pag-ibig
at itago sa tumpok ng hungkag kong mga ngiti
ang aking naghihikahos na lugami.
Habang tumatagal ang hindi ko madalas na pagdalaw
sana mabasa mo na nais na kitang makita.
Habang nadadaplisan ang iyong tainga ng masasamang balita,
sana mabasa mo na nabubuhay ako sa iyong alaala.
Habang alam kong nakatunganga ka sa iyong bintana,
sana makita mong nakalingon rin ako sa iyong mukha.
Aking pastol, sa mga espasyo ng mga salitang ito
maririnig mo ang aking mahimbing na paghinga.
Sa mga gilid at sulok ng papel na ito,
maaamoy mo ang aking panis na laway at hininga.
Sa diin ng pagkakatupi ng liham na ito,
mararamdaman mo ang lambing na aking mga kalyo.
At sa labas ng sulat, sa hindi mo pa alam
na tawagan, ang tunog ng iyong pangalan
ang aking pahingahaan sa gitna ng digmaan.
V.
Mahal kong Panginoon:
Nandito ako sa iyong harap upang humingi ng tawad. Nandito ako
sa iyong harap upang magpasalamat. Nandito ako sa iyong harap
upang makiusap. Nandito ako, nang buong giting, sa gitna ng mundo
at ng panahon, ng espasyo at ng pagkakataon, sa iyong harap.
Kung inyong mamarapatin,
maaari ko bang halikan ang dulo ng iyong kamay
at sahurin ng aking labi ang dugo sa dulo ng inyong daliri?
Pamumulaklakin ninyo ang matang-sugat
sa gitna ng inyong palad sa loob ng aking bibig,
pasabugan ng masaganang dugo ang aking dila
at hayaan ninyong aking inumin ang kapatawaran,
ang parusa, ang mga nagnanaknak na tanghaling-tapat,
at ang nanlilimahid na hating-gabi,
mula sa inyong pagdurusa.
At ito, ito ba ang inyong kalbaryo?
Maaari ko ba itong dalhin
sa loob ng aking kuwarto?
Maaari ba itong maging malawak na sangandaan
kunsaan maaaring magkrus ang landas
ng lahat ng mga taong nang-iwan at iniwanan?
Maaari ba itong maging rotonda ng aming mga pananabik
na makita ang isa’t isa? Maaari ba itong maging abre latang
magbubukas ng aming mga itinatabing mga lunggati,
serbesa, alak, sardinas, ang aming uhaw, gutom at naninikip
na pag-iisa? Maaari ba itong maging susi ng mga nawaglit
na silid? Maaari ba itong maging bitag-panghuli ng isda?
Maaari ba itong maging sampayan ng aming basang-basang kaluluwa,
mga basang punda, basang kamiseta, payneta, kamison, panyo,
mamasa-masang mga panaginip sa aming itinagong mga karsonsilyo?
Maaari ko ba itong gawing pananda sa mga aking daan
nang hindi ako maligaw? Dito ako nagsimulang maglakad, dito ako lumiko,
nanghina, tumayo, dito ako nagdalawang-isip,
at nawalan ng pananampalataya sa aking anino.
Dito ang hindi matinag-tinag na liwanag sa dulo ng manimdim
na lagusan, ang hindi matinag-tinag na liwanag.
Maaari ba itong maging punyal sa aming dibdib, sakmal ng lubid
sa aming leeg, laslas ng talim sa aming pulso, bula ng laway at lason
sa bungad ng aming mga bunganga?
Maaari rin ba namin itong maging kaligtasan? Ang sasagip
sa mga makasalanan naming mga pananalig?
Mahal kong Panginoon, basbasan ninyo ako ng kapayapaan
linisin ang burak sa aking lalamunan,
ang nakaririmarim na dagim sa aking balikat,
paamuhin ninyo ang mabangis na halimaw
na may maningas na mga mata sa aking dibdib.
Mahal kong Panginoon,
pagpalain po ninyo ang aking kalungkutan,
pagsalitain ninyo ang aking mata ng kabutihan ng lupa,.
pagwikain ninyo ang aking tainga ng pagpapala ng ulan,
pangusapin ninyo ang aking balat ng biyaya ng walanghanggang liwanag.
Mahal kong Panginoon, pagliyabin ninyo
ako, ngayon, dito, pagliyabin ninyo ako sa liwanag
na hindi matitinag sa buong magdamag.
VI.
Sumasampalataya ako sa biyak ng tigang na lupa
sa mga guhit ng bitak ng uhaw na mga palayan,
sa unang tag-ulan ng buwan, sa mga pilapil na mahirap
tawirin, sa mga talampakang nadulas sa putikan, sa mga gamu-gamong
lumilibot sa kalabaw sa tuwing nakalublob sa sapa,
sa mga binhing naibaon sa kailaliman ng sakahan,
sa gapasan, sa anihan, sa umaapaw na tubig sa kaldero
kapag nag-iinin ng sinaing, sa mga mumo sa pingas ng plato.
Sumasampalataya ako sa mga nangungulilang bangka
sa tuwing madaling-araw, sa maybahay na nag-aabang
ng mahinahong alon na magbabalik sa katawan
ng asawang matagal nang pumalaot sa hating-gabi,
sa mga naligaw na lambat, sa nagpupumiglas na mga pain,
sa mga pulang mata ng lumulutang na isda,
sa mga bangaw na dumadapo sa kaliskising mga bilao’t
mesa, sa kumukulong asin sa mainit na mantika,
sa mga tinga sa ngipin, tinik sa gilid ng labi at baba.
Sumasampalataya ako sa mga ungol sa hatinggabi:
ng mga amang nirarayuma sa maghapong pagbababad
sa bukid, ng mga inang nabaliw sa paghahanap
ng mga inaswang na anak, ng mga batang nagdedeliryo
sa lagnat, ng mga binatang puspos ng pusok at galit,
ng mga dalagitang ikinakandado ang kanilang bintana’t
silid, ng mga mangingibig na humahalik nang buong
init habang may luhang nangingilid, ng mga hermitanyong
magdamag na nakatulala sa langit, ng mga asong umaalulong
at sinasagpang ang dilim ng kanilang pangil na nangangalit.
Sumasampalataya ako sa paanan ng bundok,
sa mabatong bangin, sa mga tikwas na baging
sa batok ng mga burol, sa maalinsangang mga tanghali
ng paglalakbay, sa mga maalikabok na daan,
sa pudpod na tsinelas, sa namimintog na kalyo sa paa,
at sa kagitingan ng mga bulubunduking mahirap akyatin.
Sumasampalataya ako sa huni ng mga kuliglig,
sa mga sinalang na kahoy at sanga, sa ilanlibong
bituing maaaring bilangin at salikupin ng aking mugtong
mga mata, sa katahimikan ng gubat at parang, sa pangingilala
sa mga paa at sa naliligaw na hakbang, sa pag-antabay
sa panganib at pagharap, mata sa mata, sa pangamba.
Sumasampalataya ako sa madilim na buwan,
sa tutok ng baril, sa kalansing ng mga tingga-tinggang bala
kapag nahuhulog sa batuhan, sa malalaking puno’t
makakapal na talahibang mga taguan, sa bato-balikat
ng matatarik na burol na aking pananggalan,
sa pagtatantiya ng pagkakataon, sa mga pinagmuntik-muntikanan,
sa kaligtasan, sa paghawak ng mahigpit
sa sarili at sa isip kahit nasa gilid-gilid at bingit.
Sumasampalataya ako sa pananalig sa puso,
sa digmaan ng mga katawan at sa giyera ng kaluluwa,
sa mga nangabubuhay sa pag-ibig,
sa mga nangamamatay sa pag-ibig,
at sa mga nabubuhay magmuli sa pag-ibig
sa mga nangamatay na tao,
sa buhay, sa kamatayan, sa pag-ibig
na walang hanggang lumulundo sa buong mundo.
VII.
Sa gilid ng balon,
isa-isa kong pinipilas ang mga sulat
at inihulog sa tubig
na parang mga bangkay ng mga mangingibig
na nangamatay sa mortal na kasalanan ng labis na kaliwanagan
ng isip, ng labis-labis na mga salita para sa labis-labis na pag-ibig.
Umalulong ang balon sa paglusaw ng mga titik.
Bago mawala ang lahat,
nais kong matunaw ang iyong haplos, ang iyong pawis,
ang iyong halik, ang iyong mga salitang aking pastol
na nagmamadali at tahimik na tahimik,
at ang buong lambing at buong galit ng iyong alaala
sa isang tula.
VIII.
Sa bingit ng bundok,
Isa-isa kong itinapon ang mga hinanakit
at inihulog ang mga bato at dahon
sa matarik na bangin
na parang kulumpon ng nalamukos na liham
na nagtala ng mga mortal na kasalanan ng labis na kaliwanagan
ng isip, ng listahan ng labis-labis na mga ginawa para sa pag-ibig.
Umalingawngaw ang bundok sa pagsalpok ng mga bato sa tubig.
Bago maglaho ang lahat,
nais kong magunaw sa hangin at sumanib ang iyong himas, ang iyong laway,
ang iyong dila, ang iyong salitang aking mandirigma
na tila laging nanganganib na mawala,
at ang buong puyos at buong katahimikan ng iyong mukha
sa aking hininga.
‡
Ako’y napapabalikwas uma-umaga: mula sa pananaginip
ng bulong ng bundok ng matandang daigdig,
mula sa matimtimang pagtawag ng hangin ng aking pangalan,
mula sa pag-ibig sa gunita ng sinaunang apoy,
mula sa halina ng kandila sa aking mga daliri, mula sa pagsilip
ng Santelmo sa gilid ng guni-guni. Saan nga ba nagmumula
itong kapangahasan ng darang na balat, ang pagnanais matupok
sa labis-labis na init? Anong ningas? Anong alab? Anong tingkad
ng liwanag? Paano ipinuspos ang puso ng pusok
ng sanlaksang katawang nilalagnat sa pag-alagwa?
Kung kaya’t lumalabas ako ng kuwarto at sinisipat
ang alingasaw ng sinag ng araw, bumababad sa anumang
sanhi ng liwanag. Ngunit hindi naging sapat itong dilaw
na tanghaling-tapat. Hindi makatutupok sa marupok
kong kaluluwa. Kung kaya’t hinubad ko ang balabal
ng takot sa aking mga buhok, ang piring ng sinungaling
sa aking mata, ang bulak sa ilong ng alingasngas ng magdamag.
Kung kaya’t ako’y nagbibihis, tumatakas sa silid nang walang paalam na halik.
Paano nga ba ipinapaalam ang paglisan – Ito ang mga nawala’t iba pang naiwanan,
ito ang mga tala ng pinaslang, ito ang himala ng balita, ang mga milagro
ng ordinaryo – paano ipinapangako ang pagbalik sa pag-ibig sa Santelmo?
Maaring isang liham:
Mahal, itinahak ko na ang landas ng Santelmo. Hindi magiging madali
ang paglalagalag. Maaari akong maantala ng gatilyo, iligaw at ilihis,
saka malagas ang aking mga kasama sa gunita ng yumaong hiwaga
ng dati naming mundo, o panghinaan sa labis na pagkagilalas
sa dahas ng engkuwentro. Ipinapangako kong ako’y magiging matatag
at magpapatuloy sa daan upang matagpuan ang Santelmo.
Kapag ito’y aking nahanap, dadamputin ko ito, kikilatisin ko ang kibot
at tibok ng ng lagablab ng ningas, ikukuyom sa aking palad at idadarang
sa aking dibdib upang lagnatin ang aking dugo sa pagtuklas ng pag-ibig.
At sa aking pagbabalik, iaalay ko ito sa’yo bilang bago kong puso.
Sabay tayong susugod palabas ng bahay, susugod kasama ng mga nagtagumpay,
mamalasin ang bayang minanhid ng lagim at katahimikan.
At sa atas ng pintig ng halinhinang poot at pag-ibig,
lunggati at ligalig, dudukutin at ipupukol natin
ang ating mga puso sa langit.
O mas mainam, maaaring
katahimikan, ni walang
Sa muli nating pagkikita.
'Guerra Cantos', Unang Gantimpala, Tula, 2010, Don Carlos Palanca Memorial Awards in Literature
Ang 'Guerra Cantos' ay kabilang sa aklat na 'Corpus' na ilalathala ng UST Publishing House
Tuesday, April 12, 2011
True Love
By Wisława Szymborska
True love. Is it normal
is it serious, is it practical?
What does the world get from two people
who exist in a world of their own?
Placed on the same pedestal for no good reason,
drawn randomly from millions but convinced
it had to happen this way—in reward for what? For nothing.
The light descends from nowhere.
Why on these two and not on others?
Doesn't this outrage justice? Yes it does.
Doesn't it disrupt our painstakingly erected principles,
and cast the moral from the peak? Yes on both accounts.
Look at the happy couple.
Couldn't they at least try to hide it,
fake a little depression for their friends' sake?
Listen to them laughing—its an insult.
The language they use—deceptively clear.
And their little celebrations, rituals,
the elaborate mutual routines—
it's obviously a plot behind the human race's back!
It's hard even to guess how far things might go
if people start to follow their example.
What could religion and poetry count on?
What would be remembered? what renounced?
Who'd want to stay within bounds?
True love. Is it really necessary?
Tact and common sense tell us to pass over it in silence,
like a scandal in Life's highest circles.
Perfectly good children are born without its help.
It couldn't populate the planet in a million years,
it comes along so rarely.
Let the people who never find true love
keep saying that there's no such thing.
Their faith will make it easier for them to live and die.
Translated by Stanisław Barańczak and Clare Cavanagh
From 'Poems Collected and New'
Read about Wisława Szymborska
True love. Is it normal
is it serious, is it practical?
What does the world get from two people
who exist in a world of their own?
Placed on the same pedestal for no good reason,
drawn randomly from millions but convinced
it had to happen this way—in reward for what? For nothing.
The light descends from nowhere.
Why on these two and not on others?
Doesn't this outrage justice? Yes it does.
Doesn't it disrupt our painstakingly erected principles,
and cast the moral from the peak? Yes on both accounts.
Look at the happy couple.
Couldn't they at least try to hide it,
fake a little depression for their friends' sake?
Listen to them laughing—its an insult.
The language they use—deceptively clear.
And their little celebrations, rituals,
the elaborate mutual routines—
it's obviously a plot behind the human race's back!
It's hard even to guess how far things might go
if people start to follow their example.
What could religion and poetry count on?
What would be remembered? what renounced?
Who'd want to stay within bounds?
True love. Is it really necessary?
Tact and common sense tell us to pass over it in silence,
like a scandal in Life's highest circles.
Perfectly good children are born without its help.
It couldn't populate the planet in a million years,
it comes along so rarely.
Let the people who never find true love
keep saying that there's no such thing.
Their faith will make it easier for them to live and die.
Translated by Stanisław Barańczak and Clare Cavanagh
From 'Poems Collected and New'
Read about Wisława Szymborska
Monday, April 11, 2011
Gen-wine Pinakbet
Ni Alwynn C. Javier
Ihanda ang ingredients na gulay:
native na kamatis, yung naninilaw pa;
isang bungkos ng sitaw, ga-dangkal ang haba;
native na talong, yung berde at bilog;
isang daklot ng sili, yung ga-daliri;
native na patani, yung maputi-puti;
isang tumpok ng okra, murang-mura;
native na ampalaya, yung super liliit;
isang pirasong kamote, mabuhok-buhok pa;
native na bawang, yung galing Sinait;
isang bigkis ng sibuyas, from Nueva Ecija;
at siempre pa, ang luya, fresh from inang lupa.
Mani-mani ang pagluto sa gen-wine pinakbet.
Pero take note, gen-wine: niluluto sa banga,
di sa kaserola; hindi sinasandok, kundi inaalog;
hindi sinasahugan ng isda o hipon, hindi inaalatan
ng bagoong-alamang, lalong hindi inaasnan;
walang tubig, walang kalabasa
at kung anu-ano pa (ganoon ang bulanglang).
Igisa ang bawang at sibuyas sa kawali,
ta’s ihalo ang kamatis at pansahog na bagnet,
ta’s itabi. Ipasok ang mga gulay sa banga;
ang rule of thumb, from hardest to softest.
Isalang sa mahinang-mahinang apoy.
Ibuhos ang ginisa sa mga gulay na mainit-init na,
ta’s laksan ang apoy hanggang umusok ang banga.
Timplahan ng primera-klaseng bagoong,
yung gawa sa isdang monamon.
Ta’s takpan hanggang muling kumulo.
Alug-alugin ang banga para maghalo-halo
ang lasa ng lahat ng sangkap. Amuy-amuyin
ang pait, ang asim, ang anghang, ang alat.
Mahirap ilarawan ang sarap ng gen-wine pinakbet.
P’rang life, p’rang love, p’rang one-night-stand.
O ‘ika nga sa internet, it’s complicated.
O parang sa lumang pelikula: mainit, masarap, parang...
malilimutan mo ang iyong pangalan.
Parang ito ang totoong dahilan kung bakit
never akong mangingibang-bayan.
Mula sa kuleksyong 'Yaong Pakpak na Binunot sa Akin', Ikalawang Gantimpala, Tula, 2009, Don Carlos Palanca Memorial Awards in Literature
Ihanda ang ingredients na gulay:
native na kamatis, yung naninilaw pa;
isang bungkos ng sitaw, ga-dangkal ang haba;
native na talong, yung berde at bilog;
isang daklot ng sili, yung ga-daliri;
native na patani, yung maputi-puti;
isang tumpok ng okra, murang-mura;
native na ampalaya, yung super liliit;
isang pirasong kamote, mabuhok-buhok pa;
native na bawang, yung galing Sinait;
isang bigkis ng sibuyas, from Nueva Ecija;
at siempre pa, ang luya, fresh from inang lupa.
Mani-mani ang pagluto sa gen-wine pinakbet.
Pero take note, gen-wine: niluluto sa banga,
di sa kaserola; hindi sinasandok, kundi inaalog;
hindi sinasahugan ng isda o hipon, hindi inaalatan
ng bagoong-alamang, lalong hindi inaasnan;
walang tubig, walang kalabasa
at kung anu-ano pa (ganoon ang bulanglang).
Igisa ang bawang at sibuyas sa kawali,
ta’s ihalo ang kamatis at pansahog na bagnet,
ta’s itabi. Ipasok ang mga gulay sa banga;
ang rule of thumb, from hardest to softest.
Isalang sa mahinang-mahinang apoy.
Ibuhos ang ginisa sa mga gulay na mainit-init na,
ta’s laksan ang apoy hanggang umusok ang banga.
Timplahan ng primera-klaseng bagoong,
yung gawa sa isdang monamon.
Ta’s takpan hanggang muling kumulo.
Alug-alugin ang banga para maghalo-halo
ang lasa ng lahat ng sangkap. Amuy-amuyin
ang pait, ang asim, ang anghang, ang alat.
Mahirap ilarawan ang sarap ng gen-wine pinakbet.
P’rang life, p’rang love, p’rang one-night-stand.
O ‘ika nga sa internet, it’s complicated.
O parang sa lumang pelikula: mainit, masarap, parang...
malilimutan mo ang iyong pangalan.
Parang ito ang totoong dahilan kung bakit
never akong mangingibang-bayan.
Mula sa kuleksyong 'Yaong Pakpak na Binunot sa Akin', Ikalawang Gantimpala, Tula, 2009, Don Carlos Palanca Memorial Awards in Literature
Sunday, April 10, 2011
The Lemon Trees
By Eugenio Montale
Listen: the laureled poets
stroll only among shrubs
with learned names: ligustrum, acanthus, box.
What I like are streets that end in grassy
ditches where boys snatch
a few famished eels from drying puddles:
paths that struggle along the banks,
then dip among the tufted canes,
into the orchards, among the lemon trees.
Better, if the gay palaver of the birds
is stilled, swallowed by the blue:
more clearly now, you hear the whisper
of genial branches in that air barely astir,
the sense of that smell
inseparable from earth,
that rains its restless sweetness in the heart.
Here, by some miracle, the war
of conflicted passions is stilled,
here even we the poor share the riches of the world—
the smell of the lemon trees.
See, in these silences when things
let themselves go and seem almost
to reveal their final secret,
we sometimes expect
to discover a flaw in Nature,
the world's dead point, the link that doesn't hold,
the thread that, disentangled, might at last lead us
to the center of a truth.
The eye rummages,
the mind pokes about, unifies, disjoins
in the fragrance that grows
as the day closes, languishing.
These are the silences where we see
in each departing human shade
some disturbed Divinity.
But the illusion dies, time returns us
to noisy cities where the sky is only
patches of blue, high up, between the cornices.
Rain wearies the ground; over the buildings
winter's tedium thickens.
Light grows niggardly, the soul bitter.
And, one day, through a gate ajar,
among the trees in a courtyard,
we see the yellows of the lemon trees;
and the heart's ice thaws,
and songs pelt
into the breast
and trumpets of gold pour forth
epiphanies of Light!
Translated by William Arrowsmith
From 'Cuttlefish Bones'
Read about Eugenio Montale
Listen: the laureled poets
stroll only among shrubs
with learned names: ligustrum, acanthus, box.
What I like are streets that end in grassy
ditches where boys snatch
a few famished eels from drying puddles:
paths that struggle along the banks,
then dip among the tufted canes,
into the orchards, among the lemon trees.
Better, if the gay palaver of the birds
is stilled, swallowed by the blue:
more clearly now, you hear the whisper
of genial branches in that air barely astir,
the sense of that smell
inseparable from earth,
that rains its restless sweetness in the heart.
Here, by some miracle, the war
of conflicted passions is stilled,
here even we the poor share the riches of the world—
the smell of the lemon trees.
See, in these silences when things
let themselves go and seem almost
to reveal their final secret,
we sometimes expect
to discover a flaw in Nature,
the world's dead point, the link that doesn't hold,
the thread that, disentangled, might at last lead us
to the center of a truth.
The eye rummages,
the mind pokes about, unifies, disjoins
in the fragrance that grows
as the day closes, languishing.
These are the silences where we see
in each departing human shade
some disturbed Divinity.
But the illusion dies, time returns us
to noisy cities where the sky is only
patches of blue, high up, between the cornices.
Rain wearies the ground; over the buildings
winter's tedium thickens.
Light grows niggardly, the soul bitter.
And, one day, through a gate ajar,
among the trees in a courtyard,
we see the yellows of the lemon trees;
and the heart's ice thaws,
and songs pelt
into the breast
and trumpets of gold pour forth
epiphanies of Light!
Translated by William Arrowsmith
From 'Cuttlefish Bones'
Read about Eugenio Montale
Saturday, April 9, 2011
Ang paglilitson ay trabahong maselan
Ni Jose F. Lacaba
Ang paglilitson ay trabahong maselan
at iwan mo na sa mga sanay, amang.
Bago iyang suot mong barong-Tagalog,
dudumi lamang kung ika'y mag-iikot
ng malangis na kawayang yapos-yapos
ng isang malangis at kinalbong baboy.
Baka rin naman ang abo ay masaboy
diyan sa gawi mo, at baka ang apoy
ay biglang magsiklab at ika'y madale.
Kaya manood ka na lamang diyan, hane?
Kami naman, amang, ay sinusuwelduhan;
pawis nami't libag ay binabayaran
para sumarap ang iyong kaarawan.
Hindi larong pambihira ang pag-ikot.
Ito'y trabaho, na may bayad ang pagod.
At kung gusto mo lamang ay maglaro,
maraming laro akong maituturo
na hindi mo man lang nababalitaan,
huwag lang ito na aming kabuhayan.
Lakad na sa loob, doon ka kailangan;
kami'y huwag agawan ng hirap, amang.
Mula sa 'Mga kagila-gilalas na pakikipagsapalaran'
Ang paglilitson ay trabahong maselan
at iwan mo na sa mga sanay, amang.
Bago iyang suot mong barong-Tagalog,
dudumi lamang kung ika'y mag-iikot
ng malangis na kawayang yapos-yapos
ng isang malangis at kinalbong baboy.
Baka rin naman ang abo ay masaboy
diyan sa gawi mo, at baka ang apoy
ay biglang magsiklab at ika'y madale.
Kaya manood ka na lamang diyan, hane?
Kami naman, amang, ay sinusuwelduhan;
pawis nami't libag ay binabayaran
para sumarap ang iyong kaarawan.
Hindi larong pambihira ang pag-ikot.
Ito'y trabaho, na may bayad ang pagod.
At kung gusto mo lamang ay maglaro,
maraming laro akong maituturo
na hindi mo man lang nababalitaan,
huwag lang ito na aming kabuhayan.
Lakad na sa loob, doon ka kailangan;
kami'y huwag agawan ng hirap, amang.
Mula sa 'Mga kagila-gilalas na pakikipagsapalaran'
The Panther
By Rainer Maria Rilke
In the Jardin des Plantes, Paris
His gaze has from the pasing of the bars
grown so tired, that it holds nothing more.
It seems to him there are a thousand bars
and behind a thousand bars no world.
The supple pace of powerful soft strides,
turning in the very smallest circle,
is like a dance of strength around a center
in which a great will stands numbed.
Only sometimes the curtain of the pupils
soundlessly slides up—. Then an image enters,
glides through the limbs' taut stillness—
and in the heart ceases to exist.
Translated by Edward Snow
From 'New Poems [1907]'
In the Jardin des Plantes, Paris
His gaze has from the pasing of the bars
grown so tired, that it holds nothing more.
It seems to him there are a thousand bars
and behind a thousand bars no world.
The supple pace of powerful soft strides,
turning in the very smallest circle,
is like a dance of strength around a center
in which a great will stands numbed.
Only sometimes the curtain of the pupils
soundlessly slides up—. Then an image enters,
glides through the limbs' taut stillness—
and in the heart ceases to exist.
Translated by Edward Snow
From 'New Poems [1907]'
Thursday, April 7, 2011
Sa Pagitan ng Emerhensiya
Ni Joseph Rosmon M. Tuazon
Saka pagdating mo'y kung anong himala,
Sarili ko naman ang biglang nawala;
Sino ka? Ano ka? Hiwatig? Babala?
O anyo ng isang pamahiing luksa?
- Teo Baylen
It is the recipe we want, the blessed instruments.
It is the law in her dress we want let in.
It is the world made strange again
we want invited in.
Without memory, without distance.
- Jorie Graham
Salansan
1
Mas palagay silang ipagpalagay na anomalya
ang pagkakasabit ng mga kuwadro sa eksibit
na kung hindi tabingi, baligtad.
Nakahilig ang baso
at may napipintong umiyak sa natapong gatas.
Sa halip na pasalimbad, nalalagas mula sa langit
ang mga uwak.
2
Ito ang linyang kumikislot.
Nang may nag-usisa kung sino ang pintor
ay may nagpresintang ako
sa likod. Ako, sabi ng isa pa
sa pinakalikod. Lahat ay umaakò
ngunit walang lakas-loob na humahakbang
sa harapan.
Ito ang itim na lalong bumalasik.
Balingang muli ang mga larawan
at hindi na sila ang mga larawan
na pinagmamasdan kani-kanina lamang.
Ito ang kurbang hinaplos ng liwanag.
3
Ito ang lupalop na muli't muling ipinipinta
sa tuwing dumarantay sa kambas ang mata.
4
Biglang sinapian ng lula ang mga uwak.
Walang-hanggan silang nangaglalaglag.
Isang taniman ang hindi saklaw ng kuwadro.
Ngunit makukutuban ang panginginig
ng mga uhay—
nag-aakalang anumang padapo, pasalakay.
************
Soap
Hindi pa nagkikita ang magkasintahan.
Sa paanan ng tenement, sa tapat
ng gusgusing talyer na pinintahang puti
kalaunan at naging barberya.
Gayunman, maliwanag ang kasunduan,
umaraw-umulan. SIyempre, umulan.
At maaaring ipagpalagay na kapuwa
lamang sila nagpapatila saanman inabutan
ng alinlangan. Paroo't parito ang mga batang
pinahintulutan ang kanilang sarili
sa pagtatampisaw. HIndi sila humihinto
sa tagpuan. Ni hindi naaantala ang laro
kahit sandali sa maya't mayang pagdukwang
ni Leoning mula sa ikatlong palapag
para makipagpaligsahan sa panggagalaiti
ng kidlat. HIndi siya pansin ng isang
nakasubsob sa poste, sabik na mamulat
at makadakip ng kapalit. Mahahabol lamang
ng mga paslit ang kanilang hininga
sakaling magkita ang magkasintahang
magkasukob, marahil, sa isang pulang payong.
Nangingilag sa tilamsik at hagibis
ng mga kotse, pihadong patawid sila
sa kabila ng kalsada para mag-abang ng bus
o anumang maaaring tumangay sa kanila
palayo. Ihahatid sila ng tingin
ng mga batang nagsipasiyang magpaawat,
na tila sa kanila may nakiraan. Ngunit
hindi sila bibigay sa kinatatayuan, hindi
nila makaliligtaang kumaripas sa pagtataguan
pagkalagpas na pagkalagpas ng dalawa
na kailangan munang magkita.
May idinudulog ang taya sa poste,
hindi siya dapat at hindi pa siya nalilingat.
Patuloy siyang nagbibilang, magbibilang,
ilang tag-ulan na ang nagdaan.
************
Ang Natiyempuhan
Nagmamakinilya ang lalaki sa buhos ng ulan.
Pinaniniwala niya tayong ayaw niya matagpuan.
Na kapag nakasilong ang lahat sa loob, labas
ang taguan. Na madalas sa hindi, ang lingid ay ligtas.
Mambabasa, maging tayong dalawa ay takaw-pansin
sa kidlat; nakatayo't nakayukod sa magkabila
ng kanyang balikat. Mataman nating pinanonood
na magkagutay-gutay (bawat takatak, bawat diin
ng tipa) ang papel na tila lupang madaling nabubungkal
kapag basa. Pagdaka'y tatanganan niya ang sinulat
sa hampas ng hangin: isang gulanit na bandera:
maringal, makasasapat, kahit man lamang
para sa kaniya. Magkakatinginan tayo habang siya
ay patungo-tungo, nagrerepaso't mukhang nasisiyahan
sa masinsing pagkakahanay ng mga punit at puwang,
butas kung saan matiim na nagbantas.
************
Mga Labis na Detalye
Isang klarinete ang hindi ipinamana sa akin ni Tiyago.
Siya ang patpating mama sa retrato.
Ni hindi sa kaniya ang retrato kung hindi sa siyang
nakaupo: si Nanay Tanda
na mistulang kampante't kuntento
sa silyang nangyaring naroon.
Kung nagpatong man lamang si Tiyago ng butuhing kamay
sa balikat ni Nanay, malamang
ay mas mapapalagay ako kung bakit siya
nasa likod, nakatayo;
ang mga kamay ay masisiguro kong butuhin.
Kung wala sa retrato si Nanay, magkukusa si Tiyago
sa pag-upo? Duda ako.
Hindi naroon ang silya para sa kaniya. O siya para sa silya.
Kung wala sa retrato si Nanay, sa halip ay bitbit ni Tiyago
ang klarineteng hindi ko namana:
sinasalat ng mga kamay
na butuhin (kaya?)
ang eskala't umiihip ang musikang
kumaluskos man lamang sana sa tainga
kung naging sa kaniya ang retrato. Kung totoo
ang kuwentong inihabilin sa akin para miling ikuwento.
Mahirap nito, wala ni kuwento kung wala si Nanay Tanda.
Walang retrato akong pinagmamasdan.
Malamang ay nakahilata ako sa balkonahe, sumisipol.
************
John Doe
Maging ang dalawa niyang kamay
ay hindi magkakilala,
waring hindi ni minsang naging magkasabwat:
pinapatay-sindi ng isa ang switch
habang ang kabila'y mariing nakatapal sa bibig.
Ngunit sa tuwing nilalamon ng dilim
ang silid, laging kumakawala
ang tili, tumutulig
na tila angil ng kutsilyo
sa hasaan: talim
na ipinasadya para sa tiyak na hugis ng sugat.
Ano ang mahahagilap
ng mata sa sampitik
na liwanag? Dungis ng bakas? Kisap
ng susing pirming nawawaglit? Patay
-sindi. Sindi. Patay. Bombilya
ang kumurap
nang manigas ang talukap.
Nakayapak siya sa gabi,
nakatuntong siya sa espasyo,
ibinalangkas niya sa kinatatayuan ang tamang
pagsalampak. Umaalma ang dibuho,
hinihila siya palapag.
Hindi matuklap ng mga anino ang sarili.
************
Ilang Talâ ng Sakuna
Ang Silbi ng Still Life
May sumisipol-sipol sa tahimik na pasilyo.
Sinisiklot-siklot niya sa palad ang isang kahel.
Bawat silid na kaniyang lampasan ay may abalang
pumapanaw, buo ang konsentrasyon
sa mangkok ng mga prutas na hindi matiyak
ng mata kung totoo o plastik o nakapinta
ngunit sa sulok ay unti-unting nalulusaw,
lumiligwak sa lamesitang wari ding nalulusaw.
Umaabót ang ulirat sa mapipiga, makakatasan
pagkat lalong lumalapot ang lagkit sa lalamunan.
Hindi nagmamadali ang sumisipol-sipol sa pasilyo.
Kay-lamig ng kahel nang sa palad ay mapirmi.
Ensayo
Siya ang anak. Kanina pa siya nag-eensayong
magtimpi sa pag-iyak kapag nirolyo palabas
ang inang nakataklob ng puti't malinis na kumot.
Hindi siya pipikit, hindi siya malalagasan ng luha.
Kung pagbibigyan, siya ay makikitulak
hangga't may aawat sa kaniyang tumapak sa exit
kung saan ilan nang tinalukbungang bangkay
ang naihatid. Malapit na niyang maperpekto
ang pagpipigil. Ipaubaya sa kaniya ang kaniyang
sandali. Sinasaid niya na lamang ang nalalabi sa mata,
umiiling nang kagat-labi. Bumukas ang pinto
at nangamba siyang baka may mag-abot ng panyo.
Minsan Wala ni Usok
Ngunit gabi-gabing napapasugod ang bombero,
iginigiit na lahat ng bagay ay maaaring matupok
anumang segundo. Kapag disoras, ang magkakapit-
bahay ay niyuyugyog sa kama ng sirena
at sinisilaw ng duguang liwanag mula sa bintana.
Pinaaandar niya ang bomba, kinakalag ang mga hose,
tarantang binubugahan ang bawat bahay at bawat
madapuan ng tingin. HIndi magkasundo ang mga tao
kung tutulungan ba o itataboy ang bombero
na sunod silang tinututukan. Tumitilapon silang
basang-basa't namamagang parang mga espongha.
Napakapayapa ng mga umaga pakaraan ng bagyo.
No Parking
Isinandal niya ang bisikleta sa poste ng senyal
para bumuntunghininga. Hindi iyon pagkakataon:
ang kadena ay hindi minsang pumalyang
madiskaril. Dito rin maaaring gumarahe
nang nariin ang isang trak na susuray-suray.
Oo, dito mismo. Masyadong planado?
Hindi ko sasabihing hindi. Na may tuluyang
nakalas. Kunsabagay, baka bagay na masusuway
ang mas hanap niya, hindi aksidente.
Anupaman, kailangan niyang magsimula agad
at madaliin ang pagkumpuni. Pansamantala, wala
akong ibang iisipin kundi ang siya ay naghihintay.
************
Lunar
Sinubukan kong hindi idamay ang buwan,
ngunit kailangan kong makatiyak na panatag ang ilog
sa gabing ganap. Nilikom niya
ang kaniyang damit at sumampa sa bintana,
tumakbo tungo sa tubig upang bihis na malunod.
Tuloy-tuloy ako sa mesa at hindi inangat
ang panulat. Madalas akong nagigipit ngunit
sinubukan kong hindi idawit
maging siya: Multo nitong mundong / naglulublolb
sa bawat ilog// at sa ilog ko
ay laging nalulunod: waring pagkakamali
ang humingi ng saklolo. Minsan, siya ang nananatili
sa silid, ako ang sumusuong sa gabi nang matapat
sa nilalandas, sa hanggan ng luminosong mga bakas.
Bumubula ang ilog sa bibig./
Buong-buong lumulon ang tubig.//
************
Unang Yumao
Ayon sa salaysay, mas ninais ni Pandaguan
na maipatapong muli sa impiyerno
kaysa minsan pang magisnan si Lupluban
sa piling ng iba. Mula noon,
hindi na nakabalik mula sa kabilang buhay
ang tao. Mula noon. Ngunit hindi ito alamat
tungkol sa unang kamatayan
kung hindi mas sa pangungulila
na mahirap sabihing una. Kung paanong
sa simula't simula ay napakalubha ng paraiso,
ang sagana na walang kasalo,
at itinuturo ng mga bathala ang umibig
ngunit hindi ang maghintay.
Laging huli na ang lahat para sa umuuwi
at marami nang nangyaring hindi pa dati
nangyrai at itinuturing na kasalanan.
Ipinagdiwang ang pag-iisang dibdib
nina Lupluban at Maracoyrun sa ipinuslit
na baboy na kanilang nilitson para sa tanan.
Kanino ipagpapaalam ang isang bagay
upang hindi ito matawag na nakaw,
na pagtataksil? Ni wala pang nakatatanto
kung bakit kailangang paghati-hatian
ang mundo. Akala nila'y para sa lahat ang lahat
pati na ang panahon, at walang tiyak na pag-aari
ang sinuman, maging si Pandaguan.
Pagkat walang nagbalik sa kaniyang tabi,
marahil ay pumalaot siyang mag-isa. Tulad dati,
dangan lamang ay hindi niya maiitsa ang kawit
ng pamimingwit. Marahil ay tumawag siya
sa mga diyos, nalilito kung magsusumamo
o manghahamon—kung may tumawag sa kaniya,
magagawa kaya niyang lumingon?
Sumagwan siyang palayo, waring buo ang loob
na unahan ang araw sa pinaglulubugan—
nahinuha niya kayang siya ay hinahayaan?
************
Ang Arkitekto
Parang utang na loob ko pa
na hinahayaan niya akong manood
gayong siya ang hinahayaan kong
magtayo ng bahay
ng mga baraha.
Tumatayog ang salansan
sa aming pagitan
at hindi niya ako pinapatulan
anumang pilit at sulsol ko,
pusoy o kahit
eksibisyon na lang sa pagbabalasa.
Maninigarilyo ako kunwari
para buksan ang bintana
ngunit walang hangin
akong maanyaya. Mauupo na lang
akong muli, pasimpleng iihip
at halos ihagis niya
ang buong katawan sa pagsangga.
Imposibleng mailagan
ang bigat ng kaniyang tingin,
kambal na bolang
bakal na umaasinta ng matitibag,
gayong tanging sa yakap niya
nabubuwag ang kaniyang mga obra.
************
Distritong Kabila
Ang abala ay kung hindi ka mapabisita.
Kung sa iyong paanan gumulong ang bola,
pulutin mo:
pagtingala mo ay nilikas na ang palaruan.
Ang duyan, umuugoy.
Huwag mong isiping malaking abala.
Katunayan, magsisimula lamang ang pagdiriwang
pagdating mo.
Inaanyayahan ka sa munting salo-salo sa plasa,
sa matining na beso-beso
ng mga baso mula ngayon hanggang iisa
na lamang sa kanila ang matira, tangan
ang kopa sa ere.
Walang humpay ang usapan kung saan
mainam magretiro
ang hinanakit, saanman
na hindi na kailangan lumisan
dito. Umiikot ang plakang
walang awit kundi ingit
at pirming mukhang bagong-punas ang sahig
pagkat walang lakas-loob na tumatapak
sa liwanag, hila-hila ang ka-tango.
Gayunman, alangang masaulo nila ang tumpak
na mga hakbang—ang lakdaw, ang ikot,
ang padulas na atras—
liban lamang kung may saglit na hindi mo naisip
magpaalam. Ihahatid ka
ng sigabo ng babala't palahaw
na hindi mo tiyak kung para at dahil sa iyo.
Sundan
ang hiera ng mga terasang iniwang bukas
ang ilaw.
Ang tumba-tumba, umuugoy.
************
Pansamantala
Sinusulat ito sa pagitan ng mga emerhensiya.
Muling hinati ang baraha't sinargo ang mga bola.
Bakit hindi sumubok ng bagong resipi o restawran?
Nakaupo na naman si Mang Ruben sa mau hagdan
para ngitian ang lahat ng nagdaraan: Hinay-hinay
lang, hinay-hinay lang, payo niya
at hindi siya pumapayag na maunahang mapayuhan.
Nakahilata si Choy sa bagong tabas na bermuda,
pinagmamasdang lumutang ang mga ulap
habang nagsasalsal
pagkat para sa kaniya ay wala nang pinakabasang
pangarap kundi mga ulap na lumulutang.
Hindi tinitingala ng aso ko ang maiitim na ulap.
Ni hindi niya pinapatulan ang aso sa tapat
at nakatitig sa kaniya. Matikas silang nakabantay
ngunit hindi para sa isa't isa. Hindi para kumahol
nang walang patumangga hanggang sa mapangal.
Huwag magugulat. Huwag manggugulat,
may hintuturong magaang nakalapat sa buting
mas pula sa pula ng dingding—huwag.
Binubulatlat ni Mang Ruben ang diyaryong ilang ulit
na nirolyo't kinipkip sa kilikili. Nirolyo, kinipkip.
************
Stress Management
Kani-kaniyang aso para pagdiskitahan
at nakapamaluktot ang aso mo
sa pintuan na parang basahan.
Ilang gabi mo na siyang hindi pinapapasok
mula nang siya ay matigok,
pero anong ginhawa
na nariyan lang ang bangkay
para kutson sa poot
na itinutunton mong lahat sa paa, nililikom
na parang putik sa sapatos.
Tadyak, tadyakan mo, patikimin mo
tuwing umaga at bago ka humarap
sa mundo. Sige, sipa, sipain mo
hanggang manikit at mangatas sa semento
ang laman, ang buto.
Pagkaraos, magpaspas ng suklay,
higpitan muli ang kurbata. Pero ano,
kulang pa? Sige lang, manggigil, huwag
magpigil, samantalahin
habang nariyan.
Pero hayan
na si kumpare, nagpupuyos
at marami daw kayong dapat pag-usapan
at mas marami kayong hindi dapat
pag-usapan kaya't ang napagbuntunan
muli ay ang asong hindi tinuruang
umangal. Sige, pulbusin ninyo,
bayuhin kung ano pa ang natitira
sa bungo't tadyang
habang nagusuklian kayo
ng tanginamo at tanginamorin
at magkapatid pala kayo? Magbigayan,
kung gayon, salitan
sa pagsipa, ikaw muna,
tapos siya, tapos ikaw, tapos ikaw,
tapos paunlakan mo rin ang aso niya
na pipilay-pilay na't nauulol,
na nginatngat at ipinagpag kaliwa't kanan
ang aso mo.
Pero huwag maging masyadong mabait,
kani-kaniyang aso para pagdiskitahan,
tadyakan mo rin ang aso ng iyong mahal
na kapatid. Sige, puta,
umaangil? Tadyakan mo, huwag
madalâ, huwag
madalá
sa iyak at kahulang
gumagapang sa kahabaan ng lansangan.
************
Memento
Ito ang kutsara at sangkutsarang saklap.
Ito ang tasa at santasang latak.
Ito ang balabal ng balo ng mundo.
Ito ang banig na may habing mga matang mulagat.
Ito ang kuwintas na magniningning sa guniguni ng bulag.
Ito ang pulseras ng matakaw sa bagay na makikintab.
Ito ang pasong puno ng pinakapinong buhangin.
Ito ang plorera mula sa bahay na hindi nagpapatuloy ng liwanag.
Ito ang espadang masinop na maisisilid sa dibdib.
Ito ang maskara ng walang hindi kamukha.
Ito ang aklat ng mga instruksiyon sa patay na wika.
Ito ang anitong nagtataboy sa mga bisita sa aming bayan.
Ito ang postkard ng siyudad ng hindi mo maaaring panggalingan.
Kunin ang maibig at maiiwan ka.
************
'Sa Pagitan ng Emerhensiya', Unang Gantimpala, Tula, 2005 Don Carlos Palanca Memorial Awards in Literature
Saka pagdating mo'y kung anong himala,
Sarili ko naman ang biglang nawala;
Sino ka? Ano ka? Hiwatig? Babala?
O anyo ng isang pamahiing luksa?
- Teo Baylen
It is the recipe we want, the blessed instruments.
It is the law in her dress we want let in.
It is the world made strange again
we want invited in.
Without memory, without distance.
- Jorie Graham
Salansan
1
Mas palagay silang ipagpalagay na anomalya
ang pagkakasabit ng mga kuwadro sa eksibit
na kung hindi tabingi, baligtad.
Nakahilig ang baso
at may napipintong umiyak sa natapong gatas.
Sa halip na pasalimbad, nalalagas mula sa langit
ang mga uwak.
2
Ito ang linyang kumikislot.
Nang may nag-usisa kung sino ang pintor
ay may nagpresintang ako
sa likod. Ako, sabi ng isa pa
sa pinakalikod. Lahat ay umaakò
ngunit walang lakas-loob na humahakbang
sa harapan.
Ito ang itim na lalong bumalasik.
Balingang muli ang mga larawan
at hindi na sila ang mga larawan
na pinagmamasdan kani-kanina lamang.
Ito ang kurbang hinaplos ng liwanag.
3
Ito ang lupalop na muli't muling ipinipinta
sa tuwing dumarantay sa kambas ang mata.
4
Biglang sinapian ng lula ang mga uwak.
Walang-hanggan silang nangaglalaglag.
Isang taniman ang hindi saklaw ng kuwadro.
Ngunit makukutuban ang panginginig
ng mga uhay—
nag-aakalang anumang padapo, pasalakay.
************
Soap
Hindi pa nagkikita ang magkasintahan.
Sa paanan ng tenement, sa tapat
ng gusgusing talyer na pinintahang puti
kalaunan at naging barberya.
Gayunman, maliwanag ang kasunduan,
umaraw-umulan. SIyempre, umulan.
At maaaring ipagpalagay na kapuwa
lamang sila nagpapatila saanman inabutan
ng alinlangan. Paroo't parito ang mga batang
pinahintulutan ang kanilang sarili
sa pagtatampisaw. HIndi sila humihinto
sa tagpuan. Ni hindi naaantala ang laro
kahit sandali sa maya't mayang pagdukwang
ni Leoning mula sa ikatlong palapag
para makipagpaligsahan sa panggagalaiti
ng kidlat. HIndi siya pansin ng isang
nakasubsob sa poste, sabik na mamulat
at makadakip ng kapalit. Mahahabol lamang
ng mga paslit ang kanilang hininga
sakaling magkita ang magkasintahang
magkasukob, marahil, sa isang pulang payong.
Nangingilag sa tilamsik at hagibis
ng mga kotse, pihadong patawid sila
sa kabila ng kalsada para mag-abang ng bus
o anumang maaaring tumangay sa kanila
palayo. Ihahatid sila ng tingin
ng mga batang nagsipasiyang magpaawat,
na tila sa kanila may nakiraan. Ngunit
hindi sila bibigay sa kinatatayuan, hindi
nila makaliligtaang kumaripas sa pagtataguan
pagkalagpas na pagkalagpas ng dalawa
na kailangan munang magkita.
May idinudulog ang taya sa poste,
hindi siya dapat at hindi pa siya nalilingat.
Patuloy siyang nagbibilang, magbibilang,
ilang tag-ulan na ang nagdaan.
************
Ang Natiyempuhan
Nagmamakinilya ang lalaki sa buhos ng ulan.
Pinaniniwala niya tayong ayaw niya matagpuan.
Na kapag nakasilong ang lahat sa loob, labas
ang taguan. Na madalas sa hindi, ang lingid ay ligtas.
Mambabasa, maging tayong dalawa ay takaw-pansin
sa kidlat; nakatayo't nakayukod sa magkabila
ng kanyang balikat. Mataman nating pinanonood
na magkagutay-gutay (bawat takatak, bawat diin
ng tipa) ang papel na tila lupang madaling nabubungkal
kapag basa. Pagdaka'y tatanganan niya ang sinulat
sa hampas ng hangin: isang gulanit na bandera:
maringal, makasasapat, kahit man lamang
para sa kaniya. Magkakatinginan tayo habang siya
ay patungo-tungo, nagrerepaso't mukhang nasisiyahan
sa masinsing pagkakahanay ng mga punit at puwang,
butas kung saan matiim na nagbantas.
************
Mga Labis na Detalye
Isang klarinete ang hindi ipinamana sa akin ni Tiyago.
Siya ang patpating mama sa retrato.
Ni hindi sa kaniya ang retrato kung hindi sa siyang
nakaupo: si Nanay Tanda
na mistulang kampante't kuntento
sa silyang nangyaring naroon.
Kung nagpatong man lamang si Tiyago ng butuhing kamay
sa balikat ni Nanay, malamang
ay mas mapapalagay ako kung bakit siya
nasa likod, nakatayo;
ang mga kamay ay masisiguro kong butuhin.
Kung wala sa retrato si Nanay, magkukusa si Tiyago
sa pag-upo? Duda ako.
Hindi naroon ang silya para sa kaniya. O siya para sa silya.
Kung wala sa retrato si Nanay, sa halip ay bitbit ni Tiyago
ang klarineteng hindi ko namana:
sinasalat ng mga kamay
na butuhin (kaya?)
ang eskala't umiihip ang musikang
kumaluskos man lamang sana sa tainga
kung naging sa kaniya ang retrato. Kung totoo
ang kuwentong inihabilin sa akin para miling ikuwento.
Mahirap nito, wala ni kuwento kung wala si Nanay Tanda.
Walang retrato akong pinagmamasdan.
Malamang ay nakahilata ako sa balkonahe, sumisipol.
************
John Doe
Maging ang dalawa niyang kamay
ay hindi magkakilala,
waring hindi ni minsang naging magkasabwat:
pinapatay-sindi ng isa ang switch
habang ang kabila'y mariing nakatapal sa bibig.
Ngunit sa tuwing nilalamon ng dilim
ang silid, laging kumakawala
ang tili, tumutulig
na tila angil ng kutsilyo
sa hasaan: talim
na ipinasadya para sa tiyak na hugis ng sugat.
Ano ang mahahagilap
ng mata sa sampitik
na liwanag? Dungis ng bakas? Kisap
ng susing pirming nawawaglit? Patay
-sindi. Sindi. Patay. Bombilya
ang kumurap
nang manigas ang talukap.
Nakayapak siya sa gabi,
nakatuntong siya sa espasyo,
ibinalangkas niya sa kinatatayuan ang tamang
pagsalampak. Umaalma ang dibuho,
hinihila siya palapag.
Hindi matuklap ng mga anino ang sarili.
************
Ilang Talâ ng Sakuna
Ang Silbi ng Still Life
May sumisipol-sipol sa tahimik na pasilyo.
Sinisiklot-siklot niya sa palad ang isang kahel.
Bawat silid na kaniyang lampasan ay may abalang
pumapanaw, buo ang konsentrasyon
sa mangkok ng mga prutas na hindi matiyak
ng mata kung totoo o plastik o nakapinta
ngunit sa sulok ay unti-unting nalulusaw,
lumiligwak sa lamesitang wari ding nalulusaw.
Umaabót ang ulirat sa mapipiga, makakatasan
pagkat lalong lumalapot ang lagkit sa lalamunan.
Hindi nagmamadali ang sumisipol-sipol sa pasilyo.
Kay-lamig ng kahel nang sa palad ay mapirmi.
Ensayo
Siya ang anak. Kanina pa siya nag-eensayong
magtimpi sa pag-iyak kapag nirolyo palabas
ang inang nakataklob ng puti't malinis na kumot.
Hindi siya pipikit, hindi siya malalagasan ng luha.
Kung pagbibigyan, siya ay makikitulak
hangga't may aawat sa kaniyang tumapak sa exit
kung saan ilan nang tinalukbungang bangkay
ang naihatid. Malapit na niyang maperpekto
ang pagpipigil. Ipaubaya sa kaniya ang kaniyang
sandali. Sinasaid niya na lamang ang nalalabi sa mata,
umiiling nang kagat-labi. Bumukas ang pinto
at nangamba siyang baka may mag-abot ng panyo.
Minsan Wala ni Usok
Ngunit gabi-gabing napapasugod ang bombero,
iginigiit na lahat ng bagay ay maaaring matupok
anumang segundo. Kapag disoras, ang magkakapit-
bahay ay niyuyugyog sa kama ng sirena
at sinisilaw ng duguang liwanag mula sa bintana.
Pinaaandar niya ang bomba, kinakalag ang mga hose,
tarantang binubugahan ang bawat bahay at bawat
madapuan ng tingin. HIndi magkasundo ang mga tao
kung tutulungan ba o itataboy ang bombero
na sunod silang tinututukan. Tumitilapon silang
basang-basa't namamagang parang mga espongha.
Napakapayapa ng mga umaga pakaraan ng bagyo.
No Parking
Isinandal niya ang bisikleta sa poste ng senyal
para bumuntunghininga. Hindi iyon pagkakataon:
ang kadena ay hindi minsang pumalyang
madiskaril. Dito rin maaaring gumarahe
nang nariin ang isang trak na susuray-suray.
Oo, dito mismo. Masyadong planado?
Hindi ko sasabihing hindi. Na may tuluyang
nakalas. Kunsabagay, baka bagay na masusuway
ang mas hanap niya, hindi aksidente.
Anupaman, kailangan niyang magsimula agad
at madaliin ang pagkumpuni. Pansamantala, wala
akong ibang iisipin kundi ang siya ay naghihintay.
************
Lunar
Sinubukan kong hindi idamay ang buwan,
ngunit kailangan kong makatiyak na panatag ang ilog
sa gabing ganap. Nilikom niya
ang kaniyang damit at sumampa sa bintana,
tumakbo tungo sa tubig upang bihis na malunod.
Tuloy-tuloy ako sa mesa at hindi inangat
ang panulat. Madalas akong nagigipit ngunit
sinubukan kong hindi idawit
maging siya: Multo nitong mundong / naglulublolb
sa bawat ilog// at sa ilog ko
ay laging nalulunod: waring pagkakamali
ang humingi ng saklolo. Minsan, siya ang nananatili
sa silid, ako ang sumusuong sa gabi nang matapat
sa nilalandas, sa hanggan ng luminosong mga bakas.
Bumubula ang ilog sa bibig./
Buong-buong lumulon ang tubig.//
************
Unang Yumao
Ayon sa salaysay, mas ninais ni Pandaguan
na maipatapong muli sa impiyerno
kaysa minsan pang magisnan si Lupluban
sa piling ng iba. Mula noon,
hindi na nakabalik mula sa kabilang buhay
ang tao. Mula noon. Ngunit hindi ito alamat
tungkol sa unang kamatayan
kung hindi mas sa pangungulila
na mahirap sabihing una. Kung paanong
sa simula't simula ay napakalubha ng paraiso,
ang sagana na walang kasalo,
at itinuturo ng mga bathala ang umibig
ngunit hindi ang maghintay.
Laging huli na ang lahat para sa umuuwi
at marami nang nangyaring hindi pa dati
nangyrai at itinuturing na kasalanan.
Ipinagdiwang ang pag-iisang dibdib
nina Lupluban at Maracoyrun sa ipinuslit
na baboy na kanilang nilitson para sa tanan.
Kanino ipagpapaalam ang isang bagay
upang hindi ito matawag na nakaw,
na pagtataksil? Ni wala pang nakatatanto
kung bakit kailangang paghati-hatian
ang mundo. Akala nila'y para sa lahat ang lahat
pati na ang panahon, at walang tiyak na pag-aari
ang sinuman, maging si Pandaguan.
Pagkat walang nagbalik sa kaniyang tabi,
marahil ay pumalaot siyang mag-isa. Tulad dati,
dangan lamang ay hindi niya maiitsa ang kawit
ng pamimingwit. Marahil ay tumawag siya
sa mga diyos, nalilito kung magsusumamo
o manghahamon—kung may tumawag sa kaniya,
magagawa kaya niyang lumingon?
Sumagwan siyang palayo, waring buo ang loob
na unahan ang araw sa pinaglulubugan—
nahinuha niya kayang siya ay hinahayaan?
************
Ang Arkitekto
Parang utang na loob ko pa
na hinahayaan niya akong manood
gayong siya ang hinahayaan kong
magtayo ng bahay
ng mga baraha.
Tumatayog ang salansan
sa aming pagitan
at hindi niya ako pinapatulan
anumang pilit at sulsol ko,
pusoy o kahit
eksibisyon na lang sa pagbabalasa.
Maninigarilyo ako kunwari
para buksan ang bintana
ngunit walang hangin
akong maanyaya. Mauupo na lang
akong muli, pasimpleng iihip
at halos ihagis niya
ang buong katawan sa pagsangga.
Imposibleng mailagan
ang bigat ng kaniyang tingin,
kambal na bolang
bakal na umaasinta ng matitibag,
gayong tanging sa yakap niya
nabubuwag ang kaniyang mga obra.
************
Distritong Kabila
Ang abala ay kung hindi ka mapabisita.
Kung sa iyong paanan gumulong ang bola,
pulutin mo:
pagtingala mo ay nilikas na ang palaruan.
Ang duyan, umuugoy.
Huwag mong isiping malaking abala.
Katunayan, magsisimula lamang ang pagdiriwang
pagdating mo.
Inaanyayahan ka sa munting salo-salo sa plasa,
sa matining na beso-beso
ng mga baso mula ngayon hanggang iisa
na lamang sa kanila ang matira, tangan
ang kopa sa ere.
Walang humpay ang usapan kung saan
mainam magretiro
ang hinanakit, saanman
na hindi na kailangan lumisan
dito. Umiikot ang plakang
walang awit kundi ingit
at pirming mukhang bagong-punas ang sahig
pagkat walang lakas-loob na tumatapak
sa liwanag, hila-hila ang ka-tango.
Gayunman, alangang masaulo nila ang tumpak
na mga hakbang—ang lakdaw, ang ikot,
ang padulas na atras—
liban lamang kung may saglit na hindi mo naisip
magpaalam. Ihahatid ka
ng sigabo ng babala't palahaw
na hindi mo tiyak kung para at dahil sa iyo.
Sundan
ang hiera ng mga terasang iniwang bukas
ang ilaw.
Ang tumba-tumba, umuugoy.
************
Pansamantala
Sinusulat ito sa pagitan ng mga emerhensiya.
Muling hinati ang baraha't sinargo ang mga bola.
Bakit hindi sumubok ng bagong resipi o restawran?
Nakaupo na naman si Mang Ruben sa mau hagdan
para ngitian ang lahat ng nagdaraan: Hinay-hinay
lang, hinay-hinay lang, payo niya
at hindi siya pumapayag na maunahang mapayuhan.
Nakahilata si Choy sa bagong tabas na bermuda,
pinagmamasdang lumutang ang mga ulap
habang nagsasalsal
pagkat para sa kaniya ay wala nang pinakabasang
pangarap kundi mga ulap na lumulutang.
Hindi tinitingala ng aso ko ang maiitim na ulap.
Ni hindi niya pinapatulan ang aso sa tapat
at nakatitig sa kaniya. Matikas silang nakabantay
ngunit hindi para sa isa't isa. Hindi para kumahol
nang walang patumangga hanggang sa mapangal.
Huwag magugulat. Huwag manggugulat,
may hintuturong magaang nakalapat sa buting
mas pula sa pula ng dingding—huwag.
Binubulatlat ni Mang Ruben ang diyaryong ilang ulit
na nirolyo't kinipkip sa kilikili. Nirolyo, kinipkip.
************
Stress Management
Kani-kaniyang aso para pagdiskitahan
at nakapamaluktot ang aso mo
sa pintuan na parang basahan.
Ilang gabi mo na siyang hindi pinapapasok
mula nang siya ay matigok,
pero anong ginhawa
na nariyan lang ang bangkay
para kutson sa poot
na itinutunton mong lahat sa paa, nililikom
na parang putik sa sapatos.
Tadyak, tadyakan mo, patikimin mo
tuwing umaga at bago ka humarap
sa mundo. Sige, sipa, sipain mo
hanggang manikit at mangatas sa semento
ang laman, ang buto.
Pagkaraos, magpaspas ng suklay,
higpitan muli ang kurbata. Pero ano,
kulang pa? Sige lang, manggigil, huwag
magpigil, samantalahin
habang nariyan.
Pero hayan
na si kumpare, nagpupuyos
at marami daw kayong dapat pag-usapan
at mas marami kayong hindi dapat
pag-usapan kaya't ang napagbuntunan
muli ay ang asong hindi tinuruang
umangal. Sige, pulbusin ninyo,
bayuhin kung ano pa ang natitira
sa bungo't tadyang
habang nagusuklian kayo
ng tanginamo at tanginamorin
at magkapatid pala kayo? Magbigayan,
kung gayon, salitan
sa pagsipa, ikaw muna,
tapos siya, tapos ikaw, tapos ikaw,
tapos paunlakan mo rin ang aso niya
na pipilay-pilay na't nauulol,
na nginatngat at ipinagpag kaliwa't kanan
ang aso mo.
Pero huwag maging masyadong mabait,
kani-kaniyang aso para pagdiskitahan,
tadyakan mo rin ang aso ng iyong mahal
na kapatid. Sige, puta,
umaangil? Tadyakan mo, huwag
madalâ, huwag
madalá
sa iyak at kahulang
gumagapang sa kahabaan ng lansangan.
************
Memento
Ito ang kutsara at sangkutsarang saklap.
Ito ang tasa at santasang latak.
Ito ang balabal ng balo ng mundo.
Ito ang banig na may habing mga matang mulagat.
Ito ang kuwintas na magniningning sa guniguni ng bulag.
Ito ang pulseras ng matakaw sa bagay na makikintab.
Ito ang pasong puno ng pinakapinong buhangin.
Ito ang plorera mula sa bahay na hindi nagpapatuloy ng liwanag.
Ito ang espadang masinop na maisisilid sa dibdib.
Ito ang maskara ng walang hindi kamukha.
Ito ang aklat ng mga instruksiyon sa patay na wika.
Ito ang anitong nagtataboy sa mga bisita sa aming bayan.
Ito ang postkard ng siyudad ng hindi mo maaaring panggalingan.
Kunin ang maibig at maiiwan ka.
************
'Sa Pagitan ng Emerhensiya', Unang Gantimpala, Tula, 2005 Don Carlos Palanca Memorial Awards in Literature
Subscribe to:
Posts (Atom)